Tình hình vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp

Nghị quyết nêu rõ, thời gian qua, việc sắp xếp và vận hành chính quyền địa phương 02 cấp được đánh giá là cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy, sắp xếp lại giang sơn để có hành trang mới, khí thế mới bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình, giàu mạnh, văn minh, phồn vinh, thịnh vượng.

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 02 cấp đã được Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và các bộ, ngành, địa phương nghiêm túc thực hiện, đạt nhiều kết quả quan trọng, tạo bước chuyển rõ nét trong tổ chức và vận hành bộ máy hành chính nhà nước. Việc sắp xếp và vận hành chính quyền địa phương 02 cấp đã nhận được sự đồng thuận chung của cả nước, sự ủng hộ của nhân dân, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, đạt được kết quả tích cực, cơ bản đang đi vào ổn định, đúng hướng, trúng, đúng với nguyện vọng của nhân dân, giải quyết khó khăn, vướng mắc đã tồn tại nhiều năm qua.

Về thể chế, từ ngày 01 tháng 6 năm 2025 đến ngày 23 tháng 8 năm 2025, Chính phủ đã ban hành 112 Nghị định, Nghị quyết quy phạm pháp luật (tính riêng từ ngày 01 tháng 8 năm 2025 đến ngày 23 tháng 8 năm 2025, Chính phủ đã ban hành 16 Nghị định) cùng nhiều văn bản hướng dẫn, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như quốc phòng, thanh tra, môi trường, tài chính, giáo dục, khoa học, công nghệ, tổ chức bộ máy, chế độ công vụ... tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho mô hình mới. Đây là cơ sở quan trọng để các địa phương thống nhất triển khai, bảo đảm tính hợp pháp, hợp hiến và hiệu lực quản lý nhà nước.

Về tổ chức bộ máy, các địa phương đã cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, kiện toàn với 465 cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, 9.916 phòng chuyên môn cấp xã được thành lập, đi vào hoạt động ổn định. Cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ nhiệm vụ được rà soát, bổ sung; nhiều xã, phường được trang bị thêm trụ sở, phương tiện làm việc, đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành tại cơ sở.

Về công tác cán bộ, việc giải quyết chế độ, chính sách cho đội ngũ sau sắp xếp được triển khai kịp thời, minh bạch. Đến ngày 19 tháng 8 năm 2025, cả nước có 94.402 người đã có quyết định nghỉ việc; tổng số người đang trình cấp có thẩm quyền phê duyệt kinh phí và số người đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt kinh phí là 81.410 người; trong đó 75.710 người đã được giải quyết kinh phí theo quy định. Điều này thể hiện sự quan tâm, chăm lo thiết thực của Đảng, Nhà nước, bảo đảm quyền lợi cho cán bộ, công chức, viên chức, đồng thời tạo sự đồng thuận, ổn định trong đội ngũ.

Về đào tạo, bồi dưỡng, các bộ, ngành đã tổ chức hội nghị tập huấn, với hơn 3.300 điểm cầu trực tuyến trên toàn quốc, tập trung phổ biến, cập nhật quy định mới, nâng cao năng lực quản lý cho hàng chục nghìn cán bộ, công chức, viên chức các cấp. Nội dung bao trùm các lĩnh vực pháp luật, tài chính, giáo dục, lao động, ngoại giao, thương mại, nông nghiệp, môi trường, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, y tế, văn hóa, thể thao và du lịch..., góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp, hiệu quả trong thực thi công vụ.

Về cải cách hành chính và chuyển đổi số, từ 01 tháng 7 năm 2025 đến ngày 23 tháng 8 năm 2025, tổng số hồ sơ tiếp nhận của 34 tỉnh, thành phố là 6,5 triệu hồ sơ thủ tục hành chính, trong đó cấp xã 4,8 triệu hồ sơ thủ tục hành chính; có 73,8% hồ sơ trực tuyến; 80% tổng số hồ sơ tiếp nhận đã được trả kết quả cho người dân, trong đó có 72% hồ sơ đúng hoặc trước hạn; một số địa phương có số lượng hồ sơ lớn như: Thành phố Hồ Chí Minh (753 nghìn hồ sơ), Hà Nội (500 nghìn hồ sơ), Hải Phòng (325 nghìn hồ sơ), Đồng Nai (320 nghìn hồ sơ), Nghệ An (270 nghìn hồ sơ), Thanh Hoá (269 nghìn hồ sơ), Đắk Lắk (251 nghìn hồ sơ)... Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa, liên thông dữ liệu quốc gia đã góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả, giảm thời gian, chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Về tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững, dư luận xã hội đánh giá tích cực, đồng tình với chủ trương, chính sách đổi mới. Nhân dân, cán bộ, đảng viên bày tỏ niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của Chính phủ trong xây dựng mô hình chính quyền 02 cấp.

Những kết quả đạt được đã khẳng định tính đúng đắn, kịp thời của chủ trương cải cách, tạo nền tảng vững chắc để tiếp tục hoàn thiện, vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 02 cấp trong thời gian tới.

Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những hạn chế, khó khăn cần tập trung khắc phục như: (1) Việc kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự ở địa phương sau sáp nhập còn gặp khó khăn. Nhìn chung, nguồn nhân lực ở cấp cơ sở hiện nay vừa thừa, vừa thiếu, vừa hạn chế về chất lượng chuyên môn lẫn kỹ năng công nghệ.

(2) Còn nhiều hạn chế về hạ tầng cơ sở: Một số địa phương còn thiếu hoặc có trụ sở xuống cấp, chật hẹp, phân tán; trung tâm hành chính công xa, chưa thuận lợi cho người dân. Việc xử lý trụ sở dôi dư theo phương án chuyển đổi công năng thành các cơ sở y tế, giáo dục, công trình công cộng còn gặp nhiều khó khăn. Còn nhiều cơ sở nhà, đất phải xử lý, tiến độ xử lý còn chậm.

(3) Cơ chế tài chính - ngân sách chưa theo kịp mô hình mới trong khi địa bàn quản lý rộng hơn. Việc phân công nhiệm vụ chi ngân sách sau sắp xếp còn nhiều vướng mắc, một số nhiệm vụ được giao chưa thống nhất giữa các đơn vị.

(4) Hạ tầng công nghệ thông tin từ trung ương đến địa phương còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho việc liên thông, chưa bảo đảm dịch vụ công toàn trình.

(5) Công tác tuyên truyền, phổ biến về mô hình chính quyền địa phương 02 cấp ở vài nơi chưa thật sự sâu rộng; một bộ phận nhân dân, cán bộ, công chức vẫn chưa quen với cách thức vận hành mới.

Nguyên nhân chủ yếu là do việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy và bố trí nhân sự trong thời gian ngắn dẫn đến tình trạng nơi thừa, nơi thiếu cán bộ, chất lượng và kỹ năng của đội ngũ công chức ở cấp xã, nhất là ở các lĩnh vực đất đai, tài chính, pháp lý, công nghệ thông tin, quy hoạch, xây dựng còn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu nhiệm vụ. Cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật ở nhiều địa phương chưa đồng bộ, nhiều trụ sở làm việc xuống cấp, thiếu trang thiết bị, phương tiện công vụ và hệ thống công nghệ thông tin còn hạn chế, kết nối chưa ổn định, ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành.

Một số văn bản hướng dẫn thực hiện ban hành chưa kịp thời, chưa đầy đủ, việc phân cấp, phân quyền còn hình thức, làm giảm tính chủ động của chính quyền cơ sở; nguồn lực tài chính chưa bảo đảm, tiến độ cấp bổ sung ngân sách và xử lý tài sản dôi dư, sổ sách còn chậm. Thời gian triển khai gấp rút, trong khi điều kiện khách quan tại nhiều địa phương, nhất là miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn, cũng là nguyên nhân cản trở việc thực hiện đầy đủ, kịp thời các nhiệm vụ theo quy định.

Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về pháp luật liên quan đến hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp

Để tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ bảo đảm tổ chức bộ máy của đơn vị hành chính 02 cấp hoạt động ổn định, thông suốt, phục vụ người dân và doanh nghiệp ngày càng tốt hơn; đồng thời, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, các bộ, ngành, địa phương cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.

Về thể chế, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tiếp tục rà soát tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật, nhất là các quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền; khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện hệ thống văn bản quy định, hướng dẫn triển khai mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, tạo cơ sở chính trị, pháp lý đầy đủ, bảo đảm thuận lợi để các địa phương triển khai thực hiện.

Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo tham mưu, đề xuất tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về pháp luật đã được rà soát theo kết luận của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật; khẩn trương chỉ đạo hướng dẫn xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc liên quan trực tiếp đến hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp, nhất là đối với các dự án, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện tốt các mục tiêu, chỉ tiêu tăng trưởng của địa phương trong năm 2025.

Ưu tiên giải quyết TTHC cho người dân, doanh nghiệp, không để tồn đọng, chậm trễ

Về giải quyết thủ tục hành chính tại cấp cơ sở, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tập trung ưu tiên giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp, không để tồn đọng, chậm trễ. Đây phải được xác định là nhiệm vụ hàng đầu: Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn trong thực hiện thủ tục hành chính chính là nguồn lực, động lực cho sự phát triển. Tiếp tục duy trì tập huấn, hướng dẫn cho cơ sở, nhất là đối với cấp xã; kiểm tra, giám sát việc thực hiện giải quyết đúng quy định, không để xảy ra ách tắc.

Các địa phương thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại Trung tâm Phục vụ hành chính công các cấp theo đúng quy định tại Nghị định số 118/2025/NĐ-CP; riêng đối với việc thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công một cấp thực hiện theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 15 và khoản 1 Điều 16 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương; việc thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp xã thực hiện theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 21 và khoản 1 Điều 22 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Văn phòng Chính phủ xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 63/2010/NĐ-CP về kiểm soát thủ tục hành chính theo trình tự thủ tục rút gọn, bảo đảm triển khai có hiệu quả Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, kiểm soát chặt chẽ việc ban hành và duy trì thủ tục hành chính thực sự cần thiết, hợp lý, hợp pháp, có chi phí tuân thủ thấp nhất, trình Chính phủ trong năm 2025; hướng dẫn chuẩn hóa, thống nhất về phạm vi công bố thủ tục hành chính nội bộ theo thẩm quyền giải quyết của tỉnh. Đôn đốc các bộ, cơ quan ngang bộ kịp thời công bố và cập nhật vào cơ sở dữ liệu quốc gia đối với các thủ tục hành chính mới ban hành, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ làm cơ sở cho các địa phương công bố, công khai thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết trên địa bàn.

Bộ Tư pháp khẩn trương ban hành quy định thống nhất về mức độ dịch vụ công trực tuyến lĩnh vực chứng thực; nâng cấp hệ thống phần mềm hộ tịch, bảo đảm liên thông với hệ thống thủ tục hành chính các tỉnh, thành phố; khắc phục lỗi không đồng bộ thông tin giữa Hệ thống thông tin quản lý hộ tịch và Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính để kịp thời giải quyết nhu cầu thực hiện thủ tục hành chính của người dân liên quan đến hộ tịch.

Khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể về căn cứ thu hồi, giao, cho thuê đất

Về công tác quy hoạch, đất đai, Chính phủ giao Bộ Xây dựng đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện Nghị quyết số 66.1/2025/NQ-CP ngày 18 tháng 7 năm 2025 của Chính phủ quy định xử lý khó khăn, vướng mắc về việc lập mới, điều chỉnh và phê duyệt quy hoạch phân khu đối với khu vực hình thành đô thị khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp. Định hướng không gian phát triển mới, điều chỉnh quy hoạch phù hợp để khai thác tối đa tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh của mỗi đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã.

Bộ Tài chính nghiên cứu, xem xét quy trình, thủ tục rút gọn về phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch tỉnh, thành phố mới để đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể về căn cứ thu hồi, giao, cho thuê đất theo Luật Đất đai; hướng dẫn việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp xã theo quy định tại Nghị định số 151 và thông tư số 23/2025/TT-BNNMT; tham mưu thực hiện thống nhất khung giá đất sau sáp nhập, làm cơ cở triển khai công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Hướng dẫn việc bố trí, sắp xếp người hoạt động không chuyên trách

Về tổ chức bộ máy và biên chế, công tác cán bộ, Chính phủ giao Bộ Nội vụ khẩn trương tham mưu, trình Chính phủ ban hành các văn bản sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức bộ máy, biên chế, tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo các quy định mới của Bộ Chính trị để địa phương có cơ sở thống nhất trong thực hiện, đồng thời khẩn trương trình Chính phủ ban hành quy định về tiêu chí và trình tự, thủ tục sắp xếp thôn, tổ dân phố; phối hợp với các bộ, ngành liên quan, các địa phương hướng dẫn việc bố trí, sắp xếp người hoạt động không chuyên trách để các địa phương tổ chức thực hiện; hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các đơn vị sự nghiệp công lập để ủy ban nhân dân cấp xã rà soát, điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc bảo đảm đồng bộ, thống nhất. Khẩn trương tham mưu Chính phủ ban hành trong tháng 9 năm 2025 quy định về tiêu chuẩn đơn vị hành chính, phân loại đơn vị hành chính và phân loại đô thị.

Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan khẩn trương tham mưu, trình Chính phủ ban hành văn bản hướng dẫn về tiêu chuẩn chức danh, xác định vị trí việc làm, từ đó làm cơ sở xác định số lượng biên chế phù hợp, bảo đảm bộ máy vận hành trơn tru, hiệu quả. Các bộ, ngành, địa phương khẩn trương kiện toàn vị trí cán bộ còn thiếu, bảo đảm số lượng; trong quá trình kiện toàn, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác cán bộ, bảo đảm bộ máy vận hành thông suốt, hiệu quả.

Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế, các Bộ ngành liên quan, các địa phương rà soát tổng thể nhu cầu sử dụng viên chức ngành giáo dục, y tế ở các địa phương; hướng dẫn, theo dõi, kiểm tra việc thực hiện tuyển dụng bảo đảm đúng quy định về số lượng biên chế giao ngay từ năm học 2025 - 2026; chủ động xây dựng Đề án tiền lương và phụ cấp, báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định để áp dụng chung, thống nhất trong toàn hệ thống chính trị.

Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế rà soát các Thông tư hướng dẫn định mức biên chế của ngành, lĩnh vực sự nghiệp giáo dục, y tế, bảo đảm đúng chủ trương, kết luận của Bộ Chính trị và báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương trước khi ban hành theo thẩm quyền.

Sắp xếp, luân chuyển cán bộ phù hợp với thực tiễn của địa phương

Về việc cử cán bộ của các bộ, ngành xuống địa phương, Chính phủ giao Bộ Nội vụ chủ trì, hướng dẫn việc cử cán bộ xuống địa phương căn cứ vào nhu cầu, đề xuất cụ thể của địa phương (vấn đề mong muốn hỗ trợ tháo gỡ, số lượng cán bộ, thời hạn...), từ đó bố trí cán bộ bảo đảm hợp lý trên cơ sở sự điều phối của địa phương, tránh lãng phí, tránh bỏ sót và chồng chéo; các địa phương cần chủ động trong việc bố trí, sắp xếp, luân chuyển cán bộ để phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương, không để xảy ra tình trạng nơi thừa, nơi thiếu, không đáp ứng được yêu cầu công việc.

Bộ Nội vụ phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng tiêu chuẩn cụ thể cho từng vị trí việc làm, từ đó làm cơ sở tuyển dụng, luân chuyển và bổ nhiệm cán bộ, bảo đảm minh bạch, hiệu quả; xây dựng các chương trình bồi dưỡng, đào tạo chuyên sâu, có tính ứng dụng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực tài chính, pháp lý, công nghệ thông tin và quy hoạch; nghiên cứu, xây dựng các nội dung hướng dẫn trực tuyến, chi tiết cụ thể từng bước, phổ biến trên các nền tảng mạng xã hội, các hệ thống đào tạo trực tuyến để cán bộ cấp xã, phường, nghiên cứu, học tập nhất là các quy trình, quy chuẩn, tiêu chuẩn... để sử dụng trong quá trình thực thi nhiệm vụ.

Xây dựng cơ chế tài chính đặc thù, riêng biệt, phù hợp với từng loại hình đơn vị hành chính 02 cấp

Bộ Tài chính chủ trì, tiếp tục bố trí nguồn lực tài chính từ ngân sách trung ương hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, nhà ở công vụ, tại các xã, phường, đặc khu mới thành lập, đặc biệt ở các địa phương miền núi, khó khăn.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ, ngành, địa phương, nghiên cứu xây dựng cơ chế tài chính đặc thù, riêng biệt, phù hợp với từng loại hình đơn vị hành chính 02 cấp (ví dụ: khu vực đô thị, miền núi, hải đảo...) để bảo đảm nguồn lực được phân bổ hiệu quả.