Sau khi sáp nhập từ các đơn vị hành chính cũ, xã Đồng Hỷ (Thái Nguyên) có diện tích gần 54 km² với hơn 31.000 dân. Đây là một xã có quy mô lớn, với hơn 11.600 người thuộc các dân tộc thiểu số, chiếm khoảng 36% dân số. Sự đa dạng về dân tộc và tín ngưỡng đặt ra yêu cầu cao về năng lực quản lý của chính quyền cơ sở.

Theo ông Nguyễn Hữu Tùng, Chủ tịch UBND xã Đồng Hỷ, khối lượng công việc tăng đột biến sau sáp nhập. Trong khi đó, cán bộ phụ trách công tác dân tộc, tôn giáo chủ yếu là kiêm nhiệm, chưa được đào tạo bài bản và thiếu kinh nghiệm thực tiễn. Điều này khiến việc triển khai chính sách bị chậm trễ và chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Trước thực trạng này, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên Nông Quang Nhất đã kiến nghị Trung ương sớm ban hành hướng dẫn vị trí việc làm chuyên trách cho cấp xã và tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu.

Tương tự, tại Tây Ninh, nơi có tỷ lệ người dân có tín ngưỡng, tôn giáo cao (39,79% dân số) , bài toán nhân sự cũng chưa được giải quyết một cách căn cơ. Mặc dù tỉnh đã thành lập Sở Dân tộc và Tôn giáo, và mỗi xã đều có cán bộ phụ trách, nhưng đa số họ là người mới, kiêm nhiệm nhiều việc và thiếu đào tạo chuyên sâu.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh Đoàn Trung Kiên cho biết, việc phân bổ biên chế hiện nay chỉ dựa trên dân số và diện tích, chưa tính đến yếu tố đặc thù về văn hóa và tín ngưỡng. Hệ quả là tại một số xã phức tạp về cơ cấu dân tộc, nhân sự lại hạn chế, dẫn đến quá tải và hiệu quả quản lý thấp

Trong khi đó, việc phân bổ biên chế hiện vẫn chủ yếu dựa trên các tiêu chí chung như dân số và diện tích, chưa tính đến yếu tố đặc thù về văn hóa và tín ngưỡng của từng địa phương. Hệ quả là tại một số xã có cơ cấu dân tộc phức tạp, nhân sự lại được phân bổ hạn chế, khiến công tác quản lý trong lĩnh vực vốn nhạy cảm này trở nên quá tải và chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Để mô hình chính quyền hai cấp phát huy hiệu quả, yếu tố then chốt nằm ở chất lượng đội ngũ cán bộ. Theo ông Phí Mạnh Thắng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Dân tộc và Tôn giáo), mô hình này chỉ thành công khi có nguồn nhân lực đủ năng lực và chuyên môn.

Với mục tiêu đó, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đang phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ dân tộc, tôn giáo ở cả cấp tỉnh và cấp xã, dự kiến bắt đầu từ cuối tháng 9/2025. Các khóa học sẽ tập trung vào cả lý thuyết và kỹ năng xử lý tình huống thực tiễn.

Cùng với đào tạo, cải cách thể chế cũng là một bước tiến quan trọng. Gần đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 124/2025/NĐ-CP, phân cấp cho địa phương 33 nhiệm vụ, quyền hạn trong lĩnh vực dân tộc, tín ngưỡng và tôn giáo. Trong đó, 19 nhiệm vụ được giao trực tiếp cho UBND và Chủ tịch UBND tỉnh.

Ông Thắng đề xuất các địa phương nên tiếp tục nghiên cứu phân cấp sâu hơn để rút ngắn quy trình và nâng cao tính chủ động. Tóm lại, một nền hành chính hiệu quả không chỉ dựa vào bộ máy tinh gọn, mà còn phải có đội ngũ cán bộ "đúng người – đúng việc – đúng chuyên môn". Khi từng cán bộ cơ sở hiểu rõ đặc điểm văn hóa và tín ngưỡng của cộng đồng mình phục vụ, chính quyền sẽ thực sự trở thành một nền hành chính phục vụ, kiến tạo