Sáng 14/2, thừa ủy quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã trình Chính phủ dự thảo nghị quyết về các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Theo bộ trưởng Bộ Công Thương, đây là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu. Trong khi đó, nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại nước ta. Vì vậy rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.

Áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn

Theo đề xuất của Chính phủ, hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận dự kiến được đưa vào vận hành trong 2030 để bảo đảm an ninh cung cấp điện phục vụ phát triển kinh tế- xã hội.

Chính phủ cho rằng cần có các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án này, trước mắt để triển khai song song các giai đoạn trong chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án.

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã đề xuất một loạt cơ chế chính sách đặc thù cho dự án. Trước hết là việc cho phép triển khai đồng thời các công việc về đàm phán các hiệp định, thỏa thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư.

Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép triển khai đồng thời việc đàm phán với các đối tác đã thực hiện để ký Hiệp định liên Chính phủ, thỏa thuận hợp tác xây nhà máy điện hạt nhân và Hiệp định liên Chính phủ về khoản tín dụng xuất khẩu Nhà nước tài trợ xây nhà máy này. Quá trình này thực hiện song song với phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, dự án đầu tư.

Chính phủ cũng kiến nghị cho phép Thủ tướng giao chủ đầu tư thực hiện dự án và áp dụng hình thức hợp đồng “chìa khóa trao tay”, chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án (dự kiến tại kỳ họp tháng 5-2025).

Ngoài ra, Chính phủ đề xuất áp dụng chỉ định gói thầu "chìa khóa trao tay" xây dựng nhà máy chính với nhà thầu được theo quy trình thủ tục rút gọn.

Việc đàm phán trực tiếp, chỉ định thầu rút gọn cũng được áp dụng với đối tác cung ứng nhiên liệu hạt nhân cho nhà máy cũng như nhà thầu bảo dưỡng, vận hành nhà máy trong năm năm từ ngày dự án đưa vào sử dụng…

Về phương án tài chính và thu xếp vốn, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho hay, Chính phủ đề nghị được phép đàm phán với chính phủ các đối tác thực hiện để thu xếp vốn cho dự án theo nhu cầu, cam kết của nhà tài trợ nước ngoài.

Chủ đầu tư được vay, vay lại theo điều kiện ưu đãi. Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi của ngân sách trung ương và vốn hợp pháp khác được dùng cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công, hoặc quy mô khoản vay không đủ. Đặc biệt là miễn các thủ tục lập đề xuất chương trình, dự án sử dụng vốn vay ưu đãi…

Nghiên cứu, cân nhắc việc quy định cụ thể phương án tài chính và thu xếp vốn

Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy thống nhất với sự cần thiết ban hành cơ chế chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, với đề xuất đưa dự án vào vận hành trong năm 2030, cơ quan này cho rằng cần "nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung giải pháp" để đảm bảo mục tiêu vận hành.

Đề xuất về lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu, chìa khóa trao tay được đánh giá là hợp lý. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện.

Do đó đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.

Dự án này được Thủ tướng Chính phủ cho chủ trương giao cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn Công nghiệp năng lượng quốc gia (PVN), song cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc quy định cụ thể, đặc biệt là phương án tài chính và thu xếp vốn.

Cùng đó, với cơ chế để đảm bảo mức vốn đối ứng, Chính phủ cần làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại nguồn vốn này chỉ hoàn toàn phục vụ cho dự án điện hạt nhân. Gắn đó, cần có quy định chặt chẽ về hạn mức vay vốn, lãi suất, thời hạn trả nợ và các điều kiện ràng buộc và giải pháp kiểm soát vốn...

Trong tờ trình, Chính phủ đã đề xuất 10 nhóm cơ chế, chính sách đặc thù để đầu tư, xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.