Cần đảm bảo tính pháp lý khi tháo gỡ khó khăn, vướng mắc khi thi hành pháp luật về IUU

Tại cuộc họp, đại diện Cơ quan chủ trì soạn thảo - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Trần Đình Luân đã báo cáo một số nội dung của dự thảo Nghị quyết.

Trong đó, đáng chú ý dự thảo Nghị quyết cho phép thu hồi Giấy phép khai thác thủy sản trong một số trường hợp như tàu cá được cấp giấy phép không còn thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của tổ chức, cá nhân; tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình khi hoạt động trên biển liên tục được phát hiện trên hệ thống giám sát tàu cá trong thời gian từ 03 tháng trở lên từ ngày cơ quan có thẩm quyền thông báo bằng văn bản; tàu cá đã thay đổi nghề, loại ngư cụ ghi trong giấy phép cấp cho tàu cá; tàu cá là phương tiện được cấp Giấy phép thực hiện hành vi vi phạm nghiêm trọng về khai thác thủy sản từ hai lần trở lên trong thời hạn 12 tháng đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn tiếp tục tái phạm.

Bên cạnh đó, Dự thảo Nghị quyết cũng cho phép thực hiện việc xóa đăng ký tàu cá đối với các trường hợp tàu cá đã bị nước ngoài bắt giữ và xử lý vi phạm; tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình khi hoạt động trên biển liên tục được phát hiện trên hệ thống giám sát tàu cá trong thời gian từ 12 tháng trở lên từ ngày cơ quan có thẩm quyền thông báo bằng văn bản.

Tại cuộc họp, các ý kiến đề nghị cần xác định đúng phạm vi của Nghị quyết đặc thù theo hướng các nội dung sửa đổi Nghị định, Thông tư liên quan nên được tách ra để xử lý theo quy trình riêng, thay vì đưa vào dự thảo Nghị quyết được ban hành theo cơ chế đặc biệt, nhằm đảm bảo tính hợp pháp và giữ được sự ổn định của hệ thống pháp luật.

Nhiều ý kiến cho rằng, một điểm nghẽn lớn trong thực thi pháp luật hiện nay là việc xử phạt chủ yếu nhắm vào thuyền trưởng, trong khi chủ tàu - người hưởng lợi chính - lại có thể né tránh trách nhiệm. Thực tế cho thấy, nhiều thuyền trưởng chỉ là người làm thuê và không thể quyết định hướng đi của tàu. Do đó, dự thảo đề xuất các biện pháp mạnh hơn nhằm quy trách nhiệm trực tiếp cho chủ tàu trong các trường hợp vi phạm nghiêm trọng, đặc biệt là hành vi đưa tàu cá khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài.

Một số ý kiến cho rằng mức phạt hiện tại, đặc biệt đối với hành vi không đánh dấu tàu cá, là quá thấp và chưa đủ sức răn đe, từ đó đề xuất nâng mức phạt được đưa ra để phù hợp hơn với các khuyến nghị của EC. Có ý kiến đề nghị xây dựng một cơ chế phối hợp hiệu quả, có thể là một “tổ công tác liên ngành” để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật tại địa phương bởi thực tế cho thấy công tác chống khai thác IUU ở cấp cơ sở, đặc biệt là cấp xã, còn rất nhiều khó khăn do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng như Biên phòng, Công an, ngành Thủy sản.

Kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu cho biết, Hội đồng nhất trí về sự cần thiết và cấp bách của việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực thủy sản, đặc biệt là để đáp ứng mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) vào năm 2025. Tuy nhiên, Hội đồng cũng đưa ra nhiều yêu cầu quan trọng về việc phải rà soát, hoàn thiện dự thảo để đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp trước khi trình Chính phủ.

Đối với phạm vi điều chỉnh, Thứ trưởng nhấn mạnh, đây là nội dung được Hội đồng đặc biệt lưu ý. Do dự thảo Nghị quyết được xây dựng theo cơ chế đặc thù của Nghị quyết 206 của Quốc hội, phạm vi của dự thảo chỉ nên tập trung vào những quy định “khác với luật” để giải quyết các vấn đề cấp bách, phát sinh mà Luật chưa kịp điều chỉnh. Hội đồng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phải bóc tách, loại bỏ những nội dung mang tính sửa đổi, bổ sung các nghị định, thông tư. Việc gộp chung cả hai loại quy định này vào một nghị quyết đặc thù là không phù hợp và không đúng tinh thần của Nghị quyết 206.

Hội đồng đặc biệt lưu ý các quy định liên quan đến việc xóa đăng ký tàu cá, thu hồi giấy phép, vì đây là những nội dung có thể ảnh hưởng đến quyền sở hữu tài sản và quyền tự do kinh doanh - những quyền con người, quyền công dân cơ bản được quy định trong Hiến pháp và chỉ có thể bị hạn chế bởi luật.

Hội đồng kết luận dự thảo đủ điều kiện trình Chính phủ sau khi đã được tiếp thu, chỉnh lý đầy đủ các ý kiến góp ý của các thành viên Hội đồng. Thứ trưởng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, trong đó tập trung làm rõ các vấn đề về căn cứ, phạm vi điều chỉnh và giải trình cụ thể các nội dung theo yêu cầu của Hội đồng; Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính xây dựng báo cáo thẩm định chi tiết.