Cụ thể, rõ ràng hơn về tiêu chí, điều kiện, quy trình, thủ tục cho vay đặc biệt

Quyền có đi kèm với trách nhiệm không?

Về việc quy định lãi suất cho vay đặc biệt là 0%/năm (sửa đổi khoản 1 Điều 193 Luật hiện hành), dự thảo Luật quy định “Ngân hàng Nhà nước quyết định cho vay đặc biệt có tài sản bảo đảm, không có tài sản bảo đảm đối với tổ chức tín dụng. Tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước. Lãi suất cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước là 0%/năm”.

Theo ĐBQH Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận), đây là một chính sách mạnh mẽ, thể hiện vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn nhằm giữ vững an toàn hệ thống tài chính ngân hàng. Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng, quy định lãi suất 0%/năm không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới tình trạng lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực cho ngân sách quốc gia.

"Hơn nữa, quy định này có khả năng tạo sự mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát". Do vậy, đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề nghị, cần quy định cụ thể lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng đến sự ổn định của tài chính quốc gia, đồng thời bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vốn vay đặc biệt này.

Cùng quan điểm, ĐBQH Nguyễn Hải Nam (TP. Huế) lưu ý, cần cụ thể hơn nữa, rõ ràng về tiêu chí, điều kiện, quy trình, thủ tục và có thể là quy mô, hạn mức khoản vay này như thế nào. “Theo dự tính của tôi thì khoản cho vay này không nhỏ, cần bảo đảm cân đối nguồn lực tài chính của Ngân hàng Nhà nước, nếu cho vay thì đâu đó sẽ làm thu hẹp dư địa của chính sách tiền tệ và cũng gây ảnh hưởng nhất định cho nhu cầu vốn của nền kinh tế”, đại biểu phân tích.

Bên cạnh đó, quy định như dự thảo Luật là phân cấp, phân quyền cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước. Bày tỏ đồng tình, đại biểu Nguyễn Hải Nam cho rằng, tinh thần này cũng như những Nghị quyết của Đảng đề ra là tăng cường phân cấp, phân quyền. Tuy nhiên, đây là hoạt động cho vay, trong hoạt động cho vay sẽ có rủi ro tín dụng và như vậy, trong rủi ro này và những vấn đề đâu đó có thể xảy ra thì cũng cần làm rõ quyền này có đi kèm với trách nhiệm không và trách nhiệm này nằm ở cá nhân hay tổ chức hay tập thể?

Thống nhất như dự thảo Luật giao thẩm quyền từ Thủ tướng Chính phủ cho vay trong trường hợp nêu trên cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước để bảo đảm phân cấp, phân quyền, Ngân hàng Nhà nước chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc mình cho vay tài sản không bảo đảm và lãi suất 0%, ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu rõ, lãi suất 0% và tài sản bảo đảm là một vấn đề rất lớn, phải quy định những điều kiện cụ thể để cho vay. Đại biểu đề nghị, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cần quan tâm và có trách nhiệm đối với các trường hợp cho vay đặc biệt và vay lãi suất 0%.

Lãi suất 0% là giải pháp hỗ trợ tổ chức tín dụng vượt qua giai đoạn khủng hoảng

Theo ĐBQH Trần Thị Thu Đông (Bạc Liêu), quy định về thẩm quyền cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước tại Điều 193 có ưu điểm là cho phép Ngân hàng Nhà nước quyết định nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản, hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn, giảm gánh nặng tài chính khi vay với lãi suất 0%, đặc biệt trong giai đoạn kinh tế biến động mạnh.

Tuy nhiên, đại biểu cũng chỉ rõ, quy định này có nhược điểm là việc cho vay không có tài sản bảo đảm với lãi suất 0% tiềm ẩn rủi ro trong khi hiện nay luật chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch.

Do đó, đại biểu Trần Thị Thu Đông đề nghị, cần bổ sung yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo định kỳ với Chính phủ và Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt đã cấp, đối tượng, số tiền, thời hạn, kết quả... và cần tiêu chí rõ ràng về đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu những tổ chức tín dụng yếu kém, không đủ điều kiện thị trường.

Giải trình về nội dung này, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng cho biết, theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng trước khi sửa đổi năm 2024, việc cho vay đặc biệt được thực hiện theo các quy định của Ngân hàng Nhà nước. Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước có thẩm quyền ban hành quy định về việc cho vay, bao gồm các điều kiện liên quan đến tài sản bảo đảm, lãi suất hoặc các trường hợp miễn lãi suất.

Tuy nhiên, trong quá trình thảo luận và hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi năm 2024, Quốc hội đã thống nhất nâng thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt không có tài sản bảo đảm và áp dụng lãi suất 0% lên Thủ tướng Chính phủ. Quy định này xuất phát từ thực tiễn, khi hệ thống các tổ chức tín dụng, cả ở Việt Nam và trên thế giới, đang đối mặt với những biến động không ngừng.

Đặc biệt, sự phát triển của công nghệ đã thay đổi cách thức giao dịch tài chính. Người dân hiện nay không chỉ đến ngân hàng để rút tiền mà còn có thể sử dụng các thiết bị điện tử để thực hiện giao dịch ngay tại nhà.

Do đó, việc xử lý nhanh các tình huống khẩn cấp, như rút tiền hàng loạt là vô cùng cần thiết. Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã rà soát và đề xuất sửa đổi Luật để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nêu rõ, chính sách cho vay đặc biệt không có tài sản bảo đảm và lãi suất 0% không phải là hoạt động thường xuyên, liên tục. "Đây là giải pháp chỉ áp dụng trong các trường hợp đặc biệt, được quy định chặt chẽ trong Luật sửa đổi năm 2024. Luật mới đã thiết kế nhiều quy định nhằm phát hiện sớm và từ xa các rủi ro của tổ chức tín dụng. Khi cần thiết, các tổ chức tín dụng sẽ được đưa vào giai đoạn can thiệp sớm. Trong giai đoạn này, các giải pháp được triển khai yêu cầu tổ chức tín dụng và cổ đông thực hiện trách nhiệm của mình. Nếu tổ chức tín dụng rơi vào tình trạng thiếu thanh khoản, họ vẫn có thể vay từ Ngân hàng Nhà nước, nhưng các khoản vay này phải chịu lãi suất.

"Chỉ trong trường hợp xảy ra rút tiền hàng loạt, gây nguy cơ lan tỏa và ảnh hưởng lớn đến hệ thống ngân hàng, hoặc khi tổ chức tín dụng bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt và cần xây dựng phương án tái cơ cấu, thì mới áp dụng chính sách cho vay đặc biệt với lãi suất 0% và không yêu cầu tài sản bảo đảm", Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh.

Về yêu cầu tài sản bảo đảm, theo Thống đốc, nguyên tắc chung là các tổ chức tín dụng phải cung cấp tài sản bảo đảm khi vay từ Ngân hàng Nhà nước. Chỉ trong trường hợp đặc biệt khó khăn, khi tổ chức tín dụng không còn tài sản bảo đảm thì mới xem xét áp dụng chính sách không yêu cầu tài sản bảo đảm; đồng thời khẳng định, việc cho vay đặc biệt không mặc định là không cần tài sản bảo đảm ngay từ đầu.

“Về lãi suất 0% trong các khoản vay đặc biệt, chính sách này chủ yếu nhằm bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong các trường hợp tổ chức tín dụng gặp khó khăn nghiêm trọng, không còn khả năng sinh lời. Trong các đề án tái cơ cấu hoặc chuyển giao bắt buộc gần đây, việc áp dụng lãi suất 0% được xem là giải pháp hỗ trợ để tổ chức tín dụng vượt qua giai đoạn khủng hoảng, bởi nếu áp dụng lãi suất thông thường, gánh nặng tài chính sẽ khiến việc thực hiện đề án tái cơ cấu trở nên khó khăn hơn”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng thông tin.