Ông Chu Đức Tâm, Phó chủ tịch Liên chi hội Tài chính KCN Việt Nam (VIPFA) chia sẻ với PL&PT về nguyên nhân chậm triển khai nhà ở xã hội, nhà ở công nhân thời gian qua.

Ông đánh giá như thế nào về Chỉ thị số 34-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội (NOXH) trong tình hình mới?

Ngày 24/5/2024, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 34-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội (NOXH) trong tình hình mới, trong đó nhấn mạnh cần ưu tiên bố trí quỹ đất và nguồn vốn để phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội.

Chỉ thị 34 một lần nữa khẳng định, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác phát triển nhà ở cho người dân, nhất là nhà ở xã hội. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 đã đề cập nhiều nội dung để bảo đảm quyền tiếp cận bình đẳng về nhà ở cho công dân, phát triển nhà ở xã hội.

Ngày 3/4/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 388/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030".

Từ đầu năm đến nay, Chính phủ cũng có nhiều cuộc họp về nhà ở xã hội. Tính đến tháng 5/2024. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã hết sức quan tâm, ban hành 40 văn bản liên quan chỉ đạo việc triển khai Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội. Riêng về tín dụng cho triển khai Đề án đã có 14 văn bản.

Qua thực tế nhiều năm tham gia xây dựng, triển khai một số dự án NOXH, nhà ở công nhân (NOCN) chúng tôi thấy rằng để có thể hiện thực hoá chủ trương chính sách thành thực tế thì cần có sự đồng bộ, vào cuộc của tất các cơ quan, các bộ phận, các khâu liên quan đến quá trình triển khai dự án.

Chính phủ đã đề ra mục tiêu xây dựng 1 triệu căn NOXH và NOCN trong giai đoạn 2021-2030. Đây là một kế hoạch hết sức đúng đắn và nhân văn. Tuy nhiên, nhìn lại mục tiêu chúng ta đã đạt được những gì khi thời gian đến năm 2030 đang ngắn lại, thưa ông?

Mục tiêu của chính phủ là có 130.000 căn hộ nhà ở xã hội trong năm 2024 và đến năm 2030 có ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội. Đến nay, trong cả nước có 503 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 418.200 căn (tăng 4 dự án, 6.950 căn so với thời điểm báo cáo ngày 15/3/2024). Trong đó, mới hoàn thành 75 dự án với quy mô 39.884 căn (tăng 3 dự án, 1.756 căn so với thời điểm báo cáo ngày 15/3/2024).

Số lượng dự án đã khởi công xây dựng là 128 dự án với quy mô 115.379 căn. Số lượng dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư là 300 dự án với quy mô 262.937 căn (có 4 dự án, 5.919 căn được chấp thuận mới). Như vậy, vẫn còn rất xa mục tiêu 1 triệu căn. Còn thời gian đến năm 2030 thì ngày một ngắn lại.

Tại các tỉnh, thành phố lớn, tập trung nhiều khu công nghiệp như Hà Nội, TP. HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Long An… tỷ lệ nhà ở xã hội thấp so với mục tiêu của Đề án. Ngay như TP.HCM đặt mục tiêu xây 35.000 căn NOXH trong giai đoạn 2021-2025, nhưng đến nay mới có 1 dự án hoàn thành, 34 dự án còn lại hoặc đang thi công hoặc chưa triển khai.

Với những gì đang diễn ra thì mục tiêu đến năm 2030 có 1 triệu căn NOXH rất khó để đạt được. Vậy, theo ông đâu là nguyên nhân vướng mắc và giải pháp nào để giải quyết vấn đề?

Thứ nhất, NOXH, NOCN hầu như không có bước đột phá nào so với nhà ở thương mại do NOXH, NOCN không được ưu tiên gì hơn nhà ở thương mại. Quy định khung pháp lý và trình tự thủ tục của NOXH và nhà ở thương mại như nhau và trong chừng mực nào đó thủ tục NOXH còn khó khăn hơn.

Số lượng thủ tục thực hiện dự án nhà ở xã hội hiện nay đang nhiều hơn so với dự án nhà ở thương mại. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các nguồn vốn vay vẫn chưa thuận lợi.

Thời gian thực hiện thủ tục của dự án nhà ở thương mại nhanh nhất là 3 năm, chậm thì 5-7 năm tùy theo pháp lý của dự án đó. Nhưng thời gian thực hiện thủ tục của NOXH còn chậm hơn. Để làm NOXH, bên cạnh các thủ tục chung như phê duyệt quy hoạch, chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn các nhà đầu tư.

Giao đất, cho thuê đất thì dự án nhà ở xã hội phát sinh thêm các thủ tục về xác nhận các đối tượng được mua, thuê nhà ở xã hội, thủ tục thẩm định giá bán, giá cho thuê nhà ở xã hội.

Thế nên, việc thực hiện các thủ tục thực hiện nhà ở xã hội kéo dài. Để người thu nhập thấp có nhà ở, để công nhân khu công nghiệp an cư lạc nghiệp, Chính phủ cần rà soát lại các thủ tục, quy trình để giảm bớt thời gian xét duyệt dự án.

Thứ hai, về công tác quy hoạch NOXH, bố trí dự án NOXH tại các vị trí thuận tiện về giao thông, gắn với các trung tâm công nghiệp, có đủ hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội thiết yếu. Đặc biệt, quanh các khu công nghiệp, cụm công nghiệp cần bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở cho công nhân.

Thực tế, hiện nay đã xảy ra tình trạng trong khu NOXH lại không phải người thu nhập thấp trong diện được mua NOXH. Cũng bởi do NOXH cách quá xa nơi làm việc, nên hoặc người công nhân không mua, hoặc có mua xong ở quá xa nơi làm việc nên đã chuyển nhượng, sang tay, và chấp nhận ở thuê trong những khu nhà kém chất lượng gần nơi làm việc hơn.

Thứ ba, cần đưa chính sách ưu đãi mua NOXH tới đúng địa chỉ là những công nhân, những người lao động có thu nhập thấp.

Thứ tư, dành quỹ đất để phát triển NOXH quanh các KCN để đảm bảo các nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận… Hiện nay, các doanh nghiệp đầu tư nhà ở xã hội gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất đai.

Thứ năm, ngoài việc rút ngắn thời gian thẩm định, xét duyệt dự án, cắt giảm các thủ tục và rào cản để phát triển NOXH, để xây dựng NOCN các cơ quan Nhà nước cần đẩy mạnh quy hoạch NOXH gắn liền trung tâm công nghiệp NOCN gần khu công nghiệp, đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội.

Thứ sáu, vấn đề ưu đãi lãi suất cho nhà đầu tư, cho người xây dựng, người mua NOXH và thủ tục để nhận được ưu đãi. Gói tín dụng ưu đãi 120.000 tỷ cho vay hỗ trợ phát triển nhà ở xã hội đã được triển khai. Tuy nhiên, giải ngân gói tín dụng 120.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội còn chậm.

Theo Nghị quyết số 33/NQ-CP ngày 11/3/2023 của Chính phủ, Bộ Xây dựng đã cải cách thủ tục hành chính, chỉnh lý, rút gọn điều kiện của chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội được vay nguồn vốn 120.000 tỷ đồng. Đến nay, các ngân hàng thương mại mới giải ngân với số tiền là 1.144 tỷ đồng bao gồm, 1.133 tỷ đồng cho chủ đầu tư tại 11 dự án; 11 tỷ đồng cho người mua nhà tại 4 dự án.

Dường như tín dụng ưu đãi mới chỉ tới được chủ đầu tư, còn những người thu nhập thấp khó đủ điều kiện tiếp cận. Vì vậy, để người thu nhập thấp có cơ hội có nhà nên mở rộng chương trình cho vay ưu đãi đối với cá nhân, hộ gia đình để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội theo chính sách về nhà ở xã hội và lãi suất ưu đãi thấp hơn từ 3 - 5% so với vay thương mại thông thường.

Bên cạnh đó, nên sớm xây dựng quỹ phát triển nhà ở, hay quỹ tiết kiệm nhà ở. Mô hình quỹ này đã thành công ở nhiều nước.

Trân trọng cảm ơn ông!