Tóm tắt: Từ khoa học đến kinh tế, trí tuệ nhân tạo (AI) đã có bước tiến đáng kể để tham gia vào mọi khía cạnh của thương mại quốc tế. Nghiên cứu Trí tuệ Nhân tạo Toàn cầu của PwC năm 2017 cho thấy bức tranh toàn cảnh với sự đóng góp tiềm năng lên tới 15,7 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu, AI mang đến cả cơ hội và thách thức mới. Về mặt tích cực, AI tăng cường hiệu quả của chuỗi cung ứng, trao đổi thương mại điện tử và xử lý dữ liệu nhằm giảm chi phí. Bên cạnh đó, không thể bỏ qua các vấn đề tiêu cực, bao gồm mất việc làm, vi phạm quyền riêng tư, thành kiến ​​và bất bình đẳng. Những lý do này thúc giục các chính phủ nắm quyền quản lý AI vì thiếu khung pháp lý chung cho AI, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại. Đây là tin đáng khích lệ đối với một nước đang phát triển như Việt Nam, quốc gia đứng thứ 6 trong ASEAN và thứ 55 trên toàn cầu về Chỉ số sẵn sàng AI của Chính phủ (Oxford Insights 2022). Học hỏi kinh nghiệm của các nước phát triển, Việt Nam đang dần chứng tỏ được vị thế thị trường đầy tiềm năng của mình với hy vọng sử dụng AI trong các hiệp định thương mại và khuyến khích đầu tư công và tư. Để làm được điều đó, chúng ta cần những giải pháp toàn diện như cải thiện chính sách kinh tế - xã hội, chuẩn bị hạ tầng số và xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Bài viết này tập trung vào ba phần chính: tác động của AI tới thương mại quốc tế, các chính sách của Việt Nam và những khuyến nghị phù hợp cho tương lai.

Từ khoá: trí tuệ nhân tạo, thương mại quốc tế, tác động, chính sách, Việt Nam

Abstract: From science to economics, artificial intelligence (AI) has made significant strides to engage in every aspect of international trade. PwC’s 2017 Global Artificial Intelligence Study paints a picture of a potential $15.7 trillion contribution to the global economy, with AI bringing both new opportunities and challenges. On the positive side, AI enhances the efficiency of supply chains, e-commerce exchanges, and data processing to reduce costs. On the other hand, negative issues cannot be ignored, including job losses, privacy violations, bias, and inequality. These reasons urge governments to take control of AI because of the lack of a common legal framework for AI, especially in the field of trade. This is encouraging news for a developing country like Vietnam, which ranks 6th in ASEAN and 55th globally on the Government AI Readiness Index (Oxford Insights 2022). Learning from the experiences of developed countries, Vietnam is gradually proving its potential market position with the hope of using AI in trade agreements and encouraging public and private investment. To do that, we need comprehensive solutions such as improving socio-economic policies, preparing digital infrastructure and building high-quality human resources. This article focuses on three main parts: the impact of AI on international trade, Vietnam's policies and appropriate recommendations for the future.

Keywords: artificial intelligence, international trade, impact, policy, Vietnam

1. Khái quát về tác động của trí tuệ nhân tạo đến thương mại quốc tế

Có nhiều tranh cãi về định nghĩa AI trên toàn thế giới, đó là lý do tại sao mỗi nhà nghiên cứu chọn quan điểm và quy mô phù hợp cho nghiên cứu của họ. Người ta đã sớm tuyên bố rằng phạm vi của AI bao gồm khả năng giải quyết vấn đề, nhận dạng mẫu, chơi trò chơi và ra quyết định, hiểu ngôn ngữ tự nhiên và máy móc, hệ thống tự tổ chức và robot học[1]. Tùy thuộc vào các cách phân loại khác nhau, AI hiện nay có thể được chia thành ba loại: AI yếu/AI hẹp (ANI), AI mạnh bao gồm Trí tuệ tổng hợp nhân tạo (AGI) và Trí tuệ siêu nhân tạo (ASI)[2]. Gần đây, các ứng dụng AI đã trở nên phổ biến hơn với trợ lý kỹ thuật số, phần mềm trả lời tự động (chatbot) và học sâu (deep learning).

Do tính đa dạng hóa đối tượng và chủ đề nhanh chóng nên các học giả chưa sử dụng nhất quán thuật ngữ “thương mại quốc tế” trong nhiều trường hợp. Ở Việt Nam, người ta coi thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động khác[3]. Trong khi đó, quan niệm chung về mua bán hàng hóa quốc tế là hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được đưa ra, vào lãnh thổ Việt Nam hoặc một đặc khu nằm trên lãnh thổ Việt Nam là khu vực hải quan tư nhân theo quy định của pháp luật[4]. Nói cách khác, thương mại quốc tế là hoạt động thương mại vượt ra ngoài biên giới quốc gia hoặc hải quan. Với cách tiếp cận trên, các thuật ngữ “international trade” và “international commerce” thường được coi là giống nhau ở Việt Nam. Tuy nhiên, ở nhiều nước, hai thuật ngữ này có ý nghĩa khác nhau. Nếu “international trade” là thuật ngữ chỉ các hoạt động thương mại được tiến hành bởi các quốc gia cùng nhau thì “international commerce” được dùng để chỉ các hoạt động thương mại quốc tế do các thương nhân thực hiện. Vì vậy, cách tiếp cận khái niệm về thương mại quốc tế ở Việt Nam có phần khác biệt so với các quốc gia khác. Nếu Việt Nam lấy dấu hiệu hành vi thương mại vượt ra ngoài biên giới quốc gia (bao gồm cả hành vi của quốc gia và của thương nhân) làm tiêu chí để xác định quan hệ thương mại quốc tế thì ở một số nước, việc xác định quan hệ thương mại quốc tế dựa trên dấu hiệu chủ thể là quốc gia[5]. Tóm lại, thương mại quốc tế là hoạt động thương mại có yếu tố nước ngoài, được xác định dựa trên ba dấu hiệu: chủ thể trong quan hệ thương mại là các bên có quốc tịch khác nhau hoặc có văn phòng thương mại ở các nước khác nhau; sự kiện làm phát sinh sự thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ thương mại xảy ra ở nước ngoài và đối tượng của quan hệ thương mại như hàng hóa, dịch vụ hoặc các vật thể khác ở nước ngoài.

Trong thương mại toàn cầu hiện đại, các chủ thể trong quan hệ thương mại quốc tế đều muốn có lợi cho mình. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và quy định của pháp luật, AI có thể tác động tích cực hoặc tiêu cực đến quyền và lợi ích của cá nhân (thương nhân), pháp nhân và quốc gia. AI đang xâm nhập vào các thành phần thiết yếu của thương mại quốc tế với nhiều biến thể, như sản phẩm, dịch vụ, vận tải, thanh toán, đầu tư nước ngoài và các hiệp định thương mại.

1.1. Những tác động tích cực

- AI tăng năng suất lao động từ các quy trình tự động hóa, bao gồm robot và xe tự lái, các công cụ hỗ trợ người lao động bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo. Đối với vận tải, AI tác động đáng kể đến thị trường phụ tùng và sửa chữa, phương tiện dịch vụ, nhà sản xuất và rộng hơn là hậu cần. Trong lĩnh vực năng lượng, AI đo lường chính xác, cung cấp các thông số cần thiết theo thời gian thực cho ngành dầu khí, điện lực và năng lượng tái tạo[6].

- AI thúc đẩy nhu cầu của người tiêu dùng thông qua quảng cáo hàng hóa và dịch vụ chất lượng cao được cá nhân hóa cho từng khách hàng[7]. Ví dụ, phần mềm trả lời tự động giảm thiểu chi phí chăm sóc khách hàng và tiết kiệm thời gian đào tạo nhân sự. Amazon sử dụng deep learning để dự đoán nhu cầu mua sắm của khách hàng, thậm chí gợi ý những sản phẩm đúng ưu tiên và sở thích trước khi họ có nhu cầu thực sự[8].

- AI tối ưu hóa việc sử dụng kho bằng cách dự đoán chính xác nhu cầu, sắp xếp hàng tồn kho, cải thiện chuỗi cung ứng cũng như theo dõi và vận chuyển đơn hàng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuỗi cung ứng đóng vai trò quan trọng giúp quá trình trao đổi hàng hóa không bị gián đoạn, đảm bảo tính liền mạch, thông suốt. AI có thể tăng tốc độ sản xuất, vận hành và tự điều chỉnh để giảm chi phí dựa trên phần mềm được lập trình sẵn. Tất cả các đơn đặt hàng trực tuyến, dữ liệu phiếu đóng gói trong kho và quét hàng hóa tại trạm vận chuyển đều có thể cung cấp dữ liệu cho hệ thống do AI điều khiển[9].

- AI cải thiện các quyết định tài chính-ngân hàng, đánh giá uy tín tín dụng, phát hiện gian lận và chống rửa tiền bằng cách phân tích lượng lớn dữ liệu và xác định nhanh chóng, chính xác hành vi đáng ngờ[10]. Các chuyên gia dự đoán rằng AI sẽ tăng trưởng 41% đến 59% để hỗ trợ quản lý tài sản, ngân hàng, vốn và bảo hiểm trong thời gian ngắn và trung hạn[11]. Ngày nay, đa số khách hàng lựa chọn thanh toán tự động bằng nhận diện khuôn mặt vì sự tiện lợi và tốc độ mà nó mang lại, dự đoán đến năm 2025 sẽ có khoảng 1,4 tỷ người sử dụng công nghệ này, gấp đôi số lượng năm 2020[12].

- AI có thể phân tích tốt hơn quỹ đạo kinh tế của từng đối tác đàm phán theo các giả định khác nhau, bao gồm cả kết quả đàm phán thương mại (mô hình tăng trưởng dưới các hình thức tự do hóa thương mại khác nhau), những kết quả này sẽ bị ảnh hưởng như thế nào trong bối cảnh nhiều người tham gia và các rào cản thương mại được điều chỉnh ở các mức giảm khác nhau, cũng như dự đoán phản ứng thương mại từ các nước không tham gia đàm phán. Ví dụ, Phòng Thương mại Quốc tế Brazil (ICC) đã ký thỏa thuận hợp tác với Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) để xây dựng dự án Sáng kiến ​​Công nghệ & Thương mại Thông minh – sử dụng AI để cải thiện các giao dịch và đàm phán thương mại[13].

- AI xử lý ngôn ngữ tự nhiên giúp hoàn thiện phần mềm dịch tự động, khiến việc giao tiếp, trao đổi trở nên dễ dàng hơn. Ví dụ, nhờ dịch vụ dịch thuật điện tử của eBay, các đơn hàng xuất khẩu của eBay sang khu vực Mỹ Latinh nói tiếng Tây Ban Nha đã tăng 17,5% (và 13,1% về giá trị). Khi khoảng cách giữa hai quốc gia giảm đi 10%, doanh số bán hàng thương mại sẽ tăng 3,51% - như vậy, khi doanh số bán hàng qua eBay tăng 13,1%, bản dịch tự động của eBay sẽ giảm khoảng cách giữa hai quốc gia xuống 35%[14].

1.2. Những tác động tiêu cực

- Sử dụng AI hiệu quả đòi hỏi phải phát triển đội ngũ có trình độ khoa học công nghệ cao và sự đầu tư đáng kể, đồng bộ về hệ thống pháp luật, cơ sở vật chất. Nếu người lao động không theo kịp guồng quay, không nâng cao tay nghề sẽ rơi vào tình trạng thất nghiệp do tổ chức cắt giảm nhân sự thay bằng AI. Bằng chứng là IBM sẽ tạm thời ngừng tuyển dụng các vị trí liên quan đến AI có thể diễn ra vào năm 2024, dự báo khoảng 7800 người sẽ bị loại khỏi quá trình tự động hóa doanh nghiệp[15].

- Về phía các quốc gia, cuộc đua nắm giữ lợi thế về công nghệ AI bắt đầu trở nên gay gắt. Từ năm 2018 đến 2019, Australia đã chi 29,9 triệu AUD trong 4 năm để tăng cường năng lực AI quốc gia[16]. Trung Quốc không giấu diếm tham vọng trở thành quốc gia dẫn đầu về AI vào năm 2030[17] với việc công bố chiến lược quốc gia về AI và có kế hoạch đầu tư 10 tỷ USD vào nghiên cứu và phát triển AI[18]. Năm 2018, Pháp chi 1,5 tỷ EUR thực hiện chiến lược “AI vì nhân loại”[19] trong khi Đức có kế hoạch đầu tư 3 tỷ EUR vào nghiên cứu AI từ năm 2018 đến năm 2025 để triển khai “AI sản xuất tại Đức”[20]. Vương quốc Anh là quốc gia tham gia tích cực vào cuộc cách mạng AI toàn cầu với các công ty khởi nghiệp AI mạnh mẽ và chính phủ hỗ trợ ngành công nghiệp và học viện về AI trị giá 1 tỷ bảng Anh[21]. Cuối cùng không thể không nhắc đến vị trí dẫn đầu - Mỹ, với 8 tỷ USD từ các quỹ đầu tư mạo hiểm cho AI[22].

- Gia tăng khoảng cách giữa công nghệ và pháp luật điều chỉnh, cần có quy định rõ ràng về ưu đãi, khuyến nghị, giới hạn đối với các đối tượng ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Rào cản đáng kể nhất hiện nay đối với thương mại dựa trên AI là xung đột về mặt pháp lý. Một mặt, các công ty AI muốn có một khung pháp lý dễ dàng, thuận lợi cho phép họ thu thập và khai thác lượng lớn dữ liệu trong phạm vi quốc gia. Đạo luật AI do EU đề xuất là mục tiêu của cuộc chiến vận động hành lang khốc liệt giữa các công ty công nghệ lớn và nhỏ, người tiêu dùng, những người ủng hộ nhân quyền và các doanh nghiệp nhỏ[23]. Mặt khác, từ góc độ lợi ích quốc gia, quy định chặt chẽ về bảo vệ quyền riêng tư có thể củng cố vị thế của đất nước, nhưng cuối cùng, việc cân bằng an ninh và đổi mới đòi hỏi phải có sự đánh đổi không thể tránh khỏi. Nếu các quy định về tiêu chuẩn thương mại không thống nhất trên toàn thế giới, một nhóm người dù trong nước hay nước ngoài đều có thể lợi dụng kẽ hở để chiếm lĩnh thị trường[24].

- Gia tăng khoảng cách giữa các nước đang phát triển và các nước phát triển, hầu hết các nước đang phát triển vẫn cần sự giúp đỡ để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho trí tuệ nhân tạo. Trong các hiệp định thương mại, một trong những điều kiện đầu tư là cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ cao sẵn sàng cho việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Tiêu chuẩn AI đã xuất hiện trong một số hiệp định thương mại kỹ thuật số gần đây, như Hiệp định Đối tác Kinh tế Kỹ thuật số giữa Chile, New Zealand và Singapore năm 2020; Hiệp định Kinh tế Kỹ thuật số Úc – Singapore 2020; và Thỏa thuận kinh tế kỹ thuật số Anh- Singapore 2022[25]. Về phía nhà tài trợ, làm thế nào để chứng minh được giải pháp liên quan đến AI là công nghệ thiết thực, trung thực, minh bạch và chiếm được lòng tin của đối tác đối với kế hoạch, chiến lược của mình. Về phía tiếp nhận, sẽ có những lo ngại về các vấn đề văn hóa, xã hội và đạo đức sau khi triển khai AI một cách toàn diện vào đời sống con người[26].

- Gia tăng lo ngại về rò rỉ dữ liệu, vi phạm sở hữu trí tuệ, gian lận, lừa đảo trực tuyến là cái cớ để các nước trừng phạt lẫn nhau. Nếu AI có thể phát hiện gian lận và ngăn chặn rửa tiền thì không loại trừ khả năng đó là công cụ mà kẻ xấu sử dụng để đánh cắp dữ liệu cá nhân, bí mật nhà nước và thực hiện các hành vi tội phạm khác. Đó là lý do tại sao một số công ty công nghệ hàng đầu của Mỹ (Google, Facebook, Amazon) không được phép vào thị trường Trung Quốc, và ngược lại, Tencent và Alibaba có thể bị loại khỏi thị trường Mỹ chủ yếu vì vấn đề an ninh quốc gia[27]. Sau vụ rò rỉ lịch sử trò chuyện từ mã thư viện mở của ứng dụng ChatGPT, nhiều doanh nghiệp và các bang đang ngày càng kiểm soát việc sử dụng các quy định về AI[28]. Ví dụ, JPMorgan Chase đã hạn chế nhân viên của mình sử dụng ChatGPT vì lo ngại về sự an toàn thông tin tài chính của khách hàng[29] và Ý đã tạm thời cấm ứng dụng này trên toàn quốc sau khi nhấn mạnh tầm quan trọng của bảo mật dữ liệu đối với công dân của mình[30].

2. Tác động của trí tuệ nhân tạo tới chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam

2.1. Chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam

Có nhiều cách tiếp cận thuật ngữ “chính sách” khác nhau tùy theo lĩnh vực hay phạm vi rộng và hẹp. Theo nghĩa chung nhất, chính sách là một tập hợp các ý tưởng hoặc kế hoạch hành động trong những trường hợp nhất định được chính thức thông qua bởi một nhóm người, một tổ chức kinh doanh, một chính phủ hoặc một đảng phái chính trị[31]. Như vậy, chính sách thương mại bao gồm tất cả các chính sách có ảnh hưởng trực tiếp đến dòng chảy hàng hóa, dịch vụ giữa các quốc gia như thuế xuất nhập khẩu, hạn ngạch xuất nhập khẩu, hạn chế xuất khẩu tự nguyện, trợ cấp xuất khẩu[32], v.v.. Nằm trong chính sách phát triển, hội nhập kinh tế quốc tế nói chung và chính sách thương mại nói riêng, chính sách thương mại quốc tế hoan nghênh sự xâm nhập của các yếu tố nước ngoài trong quá trình mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ và chấp nhận cạnh tranh thương mại giữa trong và ngoài nước[33]. Hiểu một cách đơn giản, chính sách thương mại quốc tế là các nguyên tắc và quy định của một quốc gia nhằm chỉ đạo và điều chỉnh hoạt động thương mại của quốc gia đó với nước ngoài. Ở Việt Nam, chính sách thương mại quốc tế được thể hiện thông qua các đường lối, chủ trương, định hướng của Đảng, pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Để đạt được những thành tựu nổi bật và khẳng định được vị thế tiềm năng trên trường quốc tế, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã có những quan điểm, đường lối đúng đắn về hội nhập kinh tế ngay từ rất sớm. Cụ thể, tại Đại hội VI - 1986, Đảng Cộng sản Việt Nam đề ra công cuộc đổi mới toàn diện đất nước với đổi mới tư duy; phương châm chủ yếu của chính sách đối ngoại lúc bấy giờ là đa dạng hóa hoạt động và quan hệ đối ngoại đa phương. Văn kiện Quốc hội năm 1986 nêu rõ: “Tận dụng mọi khả năng để mở rộng quan hệ thương mại, hợp tác kinh tế, khoa học kỹ thuật với nước ngoài phục vụ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội”. Tuyên bố này là điểm khởi đầu cho đường lối tiếp theo của Đảng về hội nhập kinh tế quốc tế.

Kể từ Đại hội VI, Việt Nam đã bắt đầu thực hiện cải cách và mở cửa thị trường. Đặc biệt, việc bình thường hóa quan hệ với Mỹ năm 1995 đánh dấu bước “cải cách” quan trọng của Việt Nam và là tiền đề để Việt Nam từng bước phát triển quan hệ song phương và đa phương với các nước, tổ chức trên toàn thế giới. Những năm tiếp theo, Việt Nam tích cực mở cửa hội nhập kinh tế thế giới bằng việc tham gia các tổ chức, diễn đàn có uy tín trong khu vực như Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN – 1995), Diễn đàn hợp tác Á – Âu (ASEM-1997); Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC – 1998). Ngày 13/7/2000, Việt Nam và Mỹ ký Hiệp định thương mại song phương BTA. Tháng 5/2006, Hoa Kỳ trao cho Việt Nam quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn, mở đường cho Việt Nam thực hiện cam kết gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ngày 11/01/2007, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của WTO.

Gần đây nhất, văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, trong đó nhấn mạnh: “Đẩy mạnh xuất khẩu, khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại tự do, mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, không phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường, bảo đảm cân đối xuất, nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ. Có chính sách thương mại phù hợp với hội nhập quốc tế; nghiên cứu các biện pháp tự vệ phù hợp để bảo vệ quyền lợi sản xuất và người tiêu dùng phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia”[34].

Để hiện thực hóa chủ trương của Đảng, trong những năm qua, việc hội nhập kinh tế quốc tế và tham gia các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) luôn được đề ra trong các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng và Chính phủ như: Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 27/11/2001 của Bộ Chính trị về hội nhập kinh tế quốc tế; Nghị quyết 08-NQ/Ban Chấp hành Trung ương ngày 05/02/2007 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về một số chủ trương, chính sách quan trọng phát triển nhanh và bền vững nền kinh tế khi Việt Nam là thành viên của WTO; Nghị quyết số 22-NQ/TW ngày 10/4/2013 về hội nhập quốc tế; Nghị quyết 06-NQ/TW ngày 5/11/2016 Kỳ họp thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về thực tiễn triển khai tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, giữ vững ổn định chính trị - xã hội trong bối cảnh Việt Nam tham gia các FTA thế hệ mới; Chỉ thị số 26/CT-TTg ngày 04/9/2018 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng hiệu quả, thiết thực...

Tính đến nay, Việt Nam đã có quan hệ thương mại với 224 đối tác và hợp tác với hơn 500 tổ chức quốc tế, ký kết hơn 90 hiệp định thương mại song phương và gần 60 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư. Việt Nam đã đàm phán, ký kết và thực hiện 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Đặc biệt, Việt Nam là một trong những nước đi đầu trong khu vực trong việc hình thành các khuôn khổ hợp tác kinh tế đa phương. Về hợp tác song phương, Việt Nam đã ký kết và thực thi các FTA với Nhật Bản, Chile và Hàn Quốc. Về hợp tác nhiều bên, khu vực hay đa phương, Việt Nam đã ký kết và thực thi các FTA với khối Kinh tế Á-Âu như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP); Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA); FTA Việt Nam-Anh (UKVFTA), FTA Việt Nam - Liên minh kinh tế Á-Âu (VN - EAEU FTA)[35]...

Trong khuôn khổ ASEAN, Việt Nam đã ký hàng loạt FTA với các nước đối tác, trong đó có Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand và Hong Kong (Trung Quốc). Hiện nay, Việt Nam đang đàm phán các FTA với Khu vực thương mại tự do châu Âu (EFTA – bao gồm Thụy Sĩ, Na Uy, Iceland và Liechtenstein)[36], v.v. Năm 2022, Việt Nam chính thức tham gia Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), một thỏa thuận giữa 10 thành viên ASEAN và 6 đối tác, bao gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia, Ấn Độ và New Zealand.

Ngoài ra, nguồn của luật thương mại quốc tế bao gồm luật quốc gia, điều ước quốc tế và tập quán quốc tế. Các quy định cơ bản chi phối nhiều lĩnh vực thương mại quốc tế bao gồm thương mại hàng hóa (thuế quan; nông sản và sản phẩm nông nghiệp; tiêu chuẩn và an toàn sản phẩm; dệt may; chống bán phá giá, trợ cấp, tự vệ; hàng rào phi thuế quan); thương mại dịch vụ, sở hữu trí tuệ liên quan đến thương mại (bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ) và các quy định về đầu tư quốc tế (đầu tư công, đầu tư tư nhân). Theo đó, việc giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế giữa các chủ thể, hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, thanh toán quốc tế, vận tải quốc tế cũng rất cần thiết trong pháp luật thương mại quốc tế. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay, các quy định thương mại quốc tế bao gồm nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Luật Thương mại 2005, Bộ luật Dân sự 2015, Luật Tố tụng Dân sự 2015, Luật Doanh nghiệp 2014, Luật Đầu tư 2014, Luật Quản lý thuế 2019, Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022), Luật Trọng tài thương mại 2010, Luật Quản lý ngoại thương 2017, Luật Cạnh tranh 2018, Luật Hải quan 2014, Luật Giao dịch điện tử 2005 (sửa đổi 2023) và các văn bản dưới luật. Vì vậy luật thương mại quốc tế bao hàm rất nhiều vấn đề, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, tìm hiểu sâu rộng và kinh nghiệm thực tế để giải quyết.

2.2. Tác động của trí tuệ nhân tạo đến chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam

Những tác động tích cực

- Về xây dựng chính sách, Việt Nam bắt đầu tập trung vào trí tuệ nhân tạo trong định hướng phát triển đất nước. Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo được Chính phủ phê duyệt ngày 26/1/2021 đặt ra mục tiêu đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo, đưa trí tuệ nhân tạo trở thành lĩnh vực công nghệ quan trọng của Việt Nam trong thời kỳ Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Đến năm 2030, Việt Nam sẽ trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển các giải pháp, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong khu vực ASEAN và trên toàn thế giới. Tiếp theo, Quyết định số 942/QD-TTg ngày 15/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, xác định nhiệm vụ trọng tâm của các Bộ, ngành và các địa phương phải “áp dụng mạnh mẽ và hiệu quả các công nghệ số mới như điện toán đám mây (Cloud Computing), dữ liệu lớn (Big Data), di động (Mobility), Internet of Things (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain), mạng xã hội, ... trong việc xây dựng và triển khai các ứng dụng, dịch vụ Chính phủ số tại các bộ, ngành, địa phương nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí xây dựng, vận hành hệ thống thông tin và tự động hóa thông minh, tối ưu hóa quy trình công việc”. Một số Bộ, ngành đã triển khai các chương trình cụ thể thuộc lĩnh vực của mình, như Quyết định số 1992/QĐ-BCT của Bộ Công Thương ngày 20/8/2021 phê duyệt khung Chương trình phát triển một số ngành công nghệ cao thuộc Bộ Công Thương, Chương trình Quốc gia Phát triển Công nghệ cao đến năm 2030. Ngày 20/4/2023, Bộ Thông tin và Truyền thông bắt đầu lấy ý kiến ​​về dự thảo Tiêu chuẩn Quốc gia về Trí tuệ nhân tạo (AI) - một quy trình gồm hai phần vòng đời và yêu cầu chất lượng (siêu mẫu chất lượng và bền vững)[37]. Dự thảo trên do Viện Khoa học và Công nghệ Bưu chính Viễn thông, Bộ Thông tin và Truyền thông, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng và Bộ Khoa học và Công nghệ biên soạn.

- Về một số chính sách thương mại quốc tế:

+ Trong nông nghiệp: nhu cầu và triển vọng ứng dụng AI trong nông nghiệp tại Việt Nam rất lớn vì nó giúp ngành giải quyết nhiều vấn đề đặt ra hiện nay liên quan đến quản lý, sản xuất và tiêu thụ nông sản... Để cạnh tranh với sản phẩm, hàng hóa của các nước, sản phẩm made in Việt Nam phải có chất lượng tốt, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe (sạch, hữu cơ, thân thiện với môi trường) chứ không chỉ vấn đề năng suất.

Ngành nông nghiệp Việt Nam đang triển khai Đề án tái cơ cấu nhằm nâng cao giá trị gia tăng, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, phát triển bền vững ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong những năm gần đây, chính sách ưu đãi hỗ trợ phát triển nông nghiệp công nghệ cao đã thu hút nhiều tập đoàn, công ty đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao như Tập đoàn VinGroup, NutiFood, Dalat Hasfarm. Quyết định số 150/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 28/01/2022 phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, nhấn mạnh mục tiêu phát triển ngành thủy sản thành ngành sản xuất chiến lược, bảo đảm nhu cầu trong nước và phục vụ xuất khẩu theo hướng chăn nuôi công nghiệp tập trung, công nghệ hiện đại với cơ sở sản xuất quy mô lớn và hộ gia đình quy mô nhỏ, ứng dụng công nghệ tiên tiến, phát triển chăn nuôi công nghiệp công nghệ cao tại các trang trại, doanh nghiệp lớn, đồng thời khuyến khích chăn nuôi hộ gia đình truyền thống, cải tiến theo hướng chuyên nghiệp hóa, chăn nuôi hữu cơ.

+ Trong thương mại điện tử: Quyết định số 645/QD-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 15/5/2020 phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021-2025, cung cấp các nhóm giải pháp phát triển thương mại điện tử trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Cụ thể là xây dựng và triển khai các hệ thống ứng dụng trí tuệ nhân tạo và máy học để nâng cao minh bạch và hiệu quả công tác quản lý nhà nước về thương mại điện tử. Từ thực tế năm 2022, thị trường thương mại điện tử Việt Nam đã vượt qua ngành bán lẻ truyền thống, đạt 14 tỷ USD và có thể đạt 32 tỷ USD vào năm 2025. Báo cáo của Google cũng dự đoán Việt Nam sẽ nằm trong top 3 quốc gia thu hút nhiều nhà đầu tư nhất vào lĩnh vực thương mại điện tử[38]. Tiềm năng của Việt Nam còn rất lớn nên để tạo điều kiện cho những bước đột phá hơn nữa, các dịch vụ công cần đẩy mạnh hơn như hải quan điện tử; kê khai, nộp thuế, thủ tục xuất nhập khẩu; đăng ký kinh doanh và cấp các giấy phép chuyên ngành liên quan đến thương mại và giải quyết tranh chấp trực tuyến.

+ Trong lĩnh vực thuế, công nghệ trí tuệ nhân tạo được ứng dụng phân tích ngôn ngữ tự nhiên, xác định hóa đơn bán ra cùng một loại hàng hóa, từ đó xác định hóa đơn có giá mua bất thường. Với công nghệ mạng Bayes, hệ thống thiết lập chuỗi kinh doanh tạo ra các giao dịch. Từ đó cơ quan thuế truy xuất nguồn gốc hàng hóa và giá trị gia tăng giữa các công đoạn. Dựa trên phân tích chuỗi, cơ quan thuế sẽ phát hiện các chuỗi có đặc điểm bất thường như chuỗi có nút đầu và nút cuối trùng nhau, chuỗi chỉ mua mà không bán, chuỗi có nhiều doanh nghiệp bỏ địa điểm kinh doanh để tìm manh mối nghi ngờ kinh doanh hóa đơn trái pháp luật.

Cơ quan thuế sẽ kết hợp phân tích chuỗi mua bán rủi ro; doanh nghiệp cuối chuỗi có yêu cầu hoàn thuế lớn nhằm phát hiện các trường hợp nghi ngờ gian lận hoàn thuế. Với việc thành lập Tổng cục Thuế, Trung tâm Cơ sở dữ liệu hóa đơn điện tử giúp cơ quan thuế đẩy mạnh phân tích dữ liệu chuyên sâu và trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác quản lý thuế, quản lý hóa đơn, góp phần kiểm soát, nhanh chóng phát hiện người nộp thuế gian lận hóa đơn[39].

- Trong quan hệ hợp tác thương mại, đầu tư: Ngoài việc chuyển giao công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, việc chia sẻ cơ chế hoạt động của các thiết bị sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc thu hình ảnh, âm thanh bí mật; nhận dạng khuôn mặt; tự động thu thập, xử lý thông tin, dữ liệu công... là một trong những nội dung chính trong buổi làm việc của Hội đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ-ASEAN (USABC) tại Việt Nam[40].

Chính phủ Australia triển khai chương trình Aus4Inovation (Bộ Ngoại giao Australia phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam) từ năm 2018 nhằm giúp đẩy nhanh quá trình đổi mới công nghệ tại Việt Nam. Úc có kế hoạch kéo dài Chương trình thêm 4 đến 5 năm nữa và tăng nguồn tài trợ cho dự án. Nhiều nhà đầu tư Australia đã quay trở lại vị thế đối tác hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ cao tại Việt Nam, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo và máy tính lượng tử[41]. Cụ thể, trong buổi làm việc với chính quyền thành phố Đà Nẵng - trung tâm kinh tế, văn hóa quan trọng của Việt Nam, các đối tác Australia đã trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm trong nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Để hỗ trợ người dân và du khách tra cứu thông tin, tiếp cận các dịch vụ công một cách hiệu quả nhất, Đà Nẵng phấn đấu trở thành thành phố lớn, trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và thành phố ven biển đáng sống đẳng cấp châu Á. Tận dụng lợi thế về vị trí địa lý thuận lợi; hạ tầng mạng, phát triển hạ tầng công nghệ thông tin; chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư hấp dẫn; môi trường sống chất lượng cao, Đà Nẵng hiện đang nỗ lực xây dựng môi trường thuận lợi, khuyến khích các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong lĩnh vực công nghệ thông tin, trong đó có trí tuệ nhân tạo triển khai các dự án trên địa bàn thành phố[42].

Những tác động tiêu cực

- Về hệ thống pháp luật: Các chính sách, cơ chế quản lý ban hành trong lĩnh vực thương mại quốc tế đến nay vẫn cần hoàn thiện, thể hiện ở các mặt sau:

+ Thiếu tầm nhìn xa trong điều chỉnh chính sách, pháp luật khi có thay đổi, đặc biệt là các công nghệ số mới nổi, trong đó có trí tuệ nhân tạo. Chưa có quy định trực tiếp về AI nên việc ứng dụng và phát triển nó trong thương mại quốc tế vẫn còn bỏ ngỏ.

+ Xuất hiện tình trạng “tiến thoái lưỡng nan” trong hoàn thiện thể chế là do sự bất cập của “khoảng cách” thể chế giữa trong và ngoài nước. Việt Nam mới chỉ bắt đầu hình thành nhận thức và làm quen với AI, trong khi EU, Mỹ và Trung Quốc đã soạn thảo luật AI và tận dụng chúng để trở thành cường quốc công nghệ.

+ Kỹ thuật xây dựng chính sách còn thô sơ (đặc biệt là chính sách phi thuế quan) còn áp đặt ý chí chủ quan của người soạn thảo nên thường xuyên phải điều chỉnh, thay đổi.

+ Xét từ góc độ hệ thống thuế quan hiện đại cần thiết cho một nền kinh tế mở và đáp ứng yêu cầu của các tổ chức quốc tế trong tiến trình hội nhập, điển hình là CPTPP và EVFTA, hệ thống thuế của Việt Nam còn nhiều điểm cần sửa đổi.

+ Doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam vẫn cần được hỗ trợ về các vấn đề như quy định chưa rõ ràng, quản lý chưa hiệu quả, khó khăn trong việc xin thị thực, giấy phép lao động.

Một trở ngại khác mà ngành sản xuất phải đối mặt là thủ tục hải quan phức tạp. Hơn nữa, nhiều ngành như vận tải, dược phẩm và năng lượng tái tạo cần có thêm quy định chống tham nhũng.

Theo báo cáo của Oxford Economics về công nghệ và tương lai các ngành công nghiệp ASEAN, đến năm 2028, lao động trong các ngành công nghiệp của 6 nền kinh tế phát triển nhất khu vực ASEAN (ASEAN 6) có khả năng bị thay thế bởi robot và trí tuệ nhân tạo. Việt Nam có thể có 7,5 triệu người mất việc hoặc phải thay đổi việc làm vào năm 2028, tương đương 13,8% lực lượng lao động cả nước[43]. Thách thức đối với chất lượng nguồn nhân lực ở Việt Nam là trình độ lao động kỹ thuật vẫn cần nâng cao, mới chỉ chiếm hơn 20% lực lượng lao động; năng suất lao động thấp hơn nhiều nước trong khu vực ASEAN. Theo Tổng cục Thống kê, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ chiếm khoảng 26,1% tổng lực lượng lao động. Phần lớn lực lượng lao động (khoảng 74%) chưa được công nhận kỹ năng nghề vẫn tham gia vào thị trường lao động, góp phần nâng cao năng suất lao động và tăng trưởng kinh tế[44].

- Đối tượng lừa đảo và tin tặc sử dụng trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi trái pháp luật. Theo Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin & Truyền thông), thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo trực tuyến diễn biến phức tạp trong môi trường số. Thống kê cho thấy, trong 6 tháng đầu năm nay, lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam tăng 64,78% so với năm ngoái và 37,82% so với 6 tháng cuối năm 2022. Có 3 nhóm lừa đảo chính gồm giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức tổng hợp khác, với 24 hình thức lừa đảo như lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”, lừa đảo gọi video Deepfake, lừa đảo tuyển dụng cộng tác viên trực tuyến, đánh cắp thông tin nhận dạng để vay tín dụng, bán hàng giả, hàng nhái qua sàn thương mại điện tử, phát tán hàng giả, tung tin giả về cuộc gọi, dịch vụ lừa đảo để lấy lại Facebook[45]...

- AI có thể xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ - một trong những vấn đề quan trọng trong thương mại quốc tế nhưng chưa có quy định nào xác định địa vị pháp lý của AI. Vấn đề quyền sở hữu trí tuệ đối với các tác phẩm, sáng chế do AI tạo ra đặt ra thách thức pháp lý bởi theo pháp luật Việt Nam, quyền sở hữu trí tuệ chỉ dành cho tài sản trí tuệ do con người tạo ra. Thách thức này tiềm ẩn nhiều rủi ro khi phát sinh tranh chấp, đặc biệt là tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm thương mại do AI tạo ra bị vi phạm hoặc ngược lại. Do AI vi phạm các tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ nên nếu AI dựa vào kho dữ liệu để tạo ra sản phẩm mới thì sản phẩm đó được coi là tác phẩm phái sinh. Theo quy định của pháp luật, người tạo ra tác phẩm phái sinh phải xin phép và trả thù lao cho chủ sở hữu tác phẩm gốc trong trường hợp tác phẩm gốc vẫn còn trong thời hạn bảo vệ quyền tác giả. Vì vậy, đối với các tác phẩm phái sinh do AI tạo ra, chủ sở hữu AI hoặc người thu thập dữ liệu cần thực hiện nghĩa vụ xin phép và bồi thường cho tác giả của tác phẩm gốc[46].

3. Kết luận và khuyến nghị

Mỗi quốc gia, châu lục đều đứng trước một bước ngoặt phát triển mang tính thời đại, chứng kiến ​​một cuộc cách mạng làm thay đổi tư duy, nhận thức của con người. Chúng ta sẽ phải lựa chọn hướng đi nào trong bối cảnh thường xuyên biến động, trong đó những thay đổi trong mô hình đầu tư và thương mại toàn cầu dường như ít có lợi cho tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tạo ra những cơ hội và những rủi ro mới. Là một quốc gia tụt hậu, Việt Nam phải tận dụng xu thế vận động chung của kinh tế thế giới, đặc biệt là những cơ hội từ công nghệ AI để phát triển.

Từ những tác động của AI tới chính sách thương mại quốc tế ở Việt Nam, những khuyến nghị cần cân nhắc trong thời gian tới bao gồm:

Thứ nhất, xóa bỏ tư duy cũ và hợp lực với tư duy kinh tế toàn cầu hóa, kinh tế thị trường, công nghệ trí tuệ nhân tạo chỉ là công cụ của con người, do con người tạo ra và điều khiển. Sự hiểu biết thống nhất về AI trên toàn quốc sẽ đẩy nhanh việc áp dụng Dự thảo Tiêu chuẩn Quốc gia về Trí tuệ Nhân tạo. Chú trọng cách giải thích dễ hiểu, đơn giản để mọi đối tượng trong xã hội đều có thể dễ dàng tiếp cận.

Thứ hai, hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với yêu cầu mới. Cải thiện thể chế thương mại là việc điều chỉnh các quy định, chính sách và luật pháp trong nước để tăng cường sự phù hợp với các thể chế thương mại toàn cầu.

Trước sự thay đổi sâu sắc của tình hình kinh tế, thương mại của đất nước, đặc biệt là quá trình hội nhập kinh tế quốc tế những năm gần đây, cần mở rộng phạm vi của Luật Thương mại, trong đó có các quan hệ trong trao đổi hàng hóa hữu hình và thương mại dịch vụ. Hoàn thiện các quy định về giải quyết tranh chấp thương mại nhằm đảm bảo lợi ích chính đáng của doanh nghiệp khi có tranh chấp phát sinh và phù hợp với thông lệ, quy định quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Hoàn thiện nghiêm ngặt việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm trí tuệ nhân tạo. Việc bổ sung quy định về tội phạm công nghệ cao sử dụng AI như tăng nặng án tù và mức phạt đối với loại tội phạm này.

- Luật Doanh nghiệp cần có những quy định để kịp thời điều chỉnh các hành vi kinh doanh mới của nền kinh tế số, vừa ngăn chặn “khoảng trống pháp lý” vừa tạo điều kiện cho các hành vi kinh doanh mới được triển khai và phát triển. Việt Nam cần có bước đột phá thực chất trong cải cách điều kiện kinh doanh.

- Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu cũng cần được sửa đổi thống nhất, đồng bộ với các quy định của Hiến pháp và pháp luật hiện hành, phù hợp với các cam kết, điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia. Việc xây dựng Luật Công nghiệp hỗ trợ nhằm tận dụng làn sóng chuyển dịch vốn FDI hiện nay đang trở thành vấn đề thời sự.

- Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) chỉ đạo, hướng dẫn đào tạo kỹ năng và vận hành kinh doanh trực tuyến, hỗ trợ vận tải; thanh toán trực tuyến; hỗ trợ và ưu tiên thương nhân kinh doanh nông sản tham gia các chương trình mua sắm trực tuyến, gian hàng Việt Nam trực tuyến toàn quốc; phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại, các sở công thương các địa phương quảng bá sản phẩm nông nghiệp trên các kênh thương mại điện tử. Hỗ trợ các địa phương, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ trí tuệ nhân tạo do người Việt Nam làm ra trong quá trình quản lý, sản xuất[47].

Thứ ba, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại quốc tế

- Cải cách hành chính phải tập trung vào việc cắt giảm thủ tục hành chính, loại bỏ các giấy phép không cần thiết, phục vụ doanh nghiệp và tạo điều kiện cho mọi hoạt động thương mại quốc tế được thông suốt. Trên cơ sở đó, ứng dụng AI đơn giản hóa thủ tục hành chính trong đăng ký kinh doanh, thu thuế, hải quan, thanh tra, kiểm tra hoạt động kinh doanh.

Cùng với tính năng kết nối, trí tuệ nhân tạo còn có thể hỗ trợ các bên trong việc lựa chọn đối tác phù hợp một cách nhanh chóng, thảo luận, trao đổi thông tin trong đàm phán các hiệp định thương mại quốc tế.

- Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo còn có thể nhận biết các quy định chồng chéo, mâu thuẫn, hết hiệu lực, là cơ sở để cơ quan soạn thảo thu thập, hợp pháp hóa văn bản quy phạm pháp luật một cách hiệu quả. Nói cách khác, có thể ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào việc hỗ trợ xây dựng pháp luật để giải quyết vấn đề, từ đó hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế hành chính, xây dựng hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động quản lý nhà nước nói chung, quản lý nhà nước trong thương mại quốc tế ở Việt Nam nói riêng[48].

Thứ tư, tăng cường ngân sách nhà nước để đầu tư phát triển AI và tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân ứng dụng AI để tiếp cận nguồn vốn. Yêu cầu này liên quan đến việc đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước, áp dụng mô hình hợp tác công tư (PPP) và các mô hình khác để đầu tư chiều sâu xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở đào tạo, nghiên cứu, hiện đại hóa trang thiết bị phòng thí nghiệm, đầu tư về hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu và sản xuất trí tuệ nhân tạo.

Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, thúc đẩy hợp tác với các mạng lưới đổi mới sáng tạo của Việt Nam trên toàn thế giới, ví dụ như với mạng lưới ở Thung lũng Silicon để thúc đẩy đổi mới sáng tạo nói chung và công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) nói riêng, đồng hành cùng Doanh nghiệp và trí thức Việt Nam ở nước ngoài hỗ trợ họ phát triển sự nghiệp, mở rộng kinh doanh tại quê hương, chuyển giao công nghệ...

Thứ năm, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyên sâu về thương mại quốc tế và công nghệ trí tuệ nhân tạo. Khuyến khích mở rộng các ngành, nghề đào tạo trí tuệ nhân tạo trong các trường đại học. Xây dựng cơ chế liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp nhằm đẩy mạnh đào tạo, ứng dụng thực tế và tạo nguồn nhân lực trí tuệ nhân tạo chất lượng cao. Xây dựng một xã hội học tập thông minh, biết tiếp cận, nắm bắt tri thức để sử dụng những thành tựu của trí tuệ nhân tạo đưa vào cuộc sống.

Có chế độ đãi ngộ hợp lý để thu hút các nhà khoa học đầu ngành trong nước và các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài tham gia nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ nói chung và trí tuệ nhân tạo nói riêng.

Đối với đào tạo nhân lực AI, tập trung đào tạo nguồn nhân lực ở cấp độ chuyên gia, kỹ sư hoặc các chương trình đào tạo nhằm phổ biến kiến ​​thức, năng lực, kỹ năng phân tích, ứng dụng AI đến mọi người dân, cán bộ, công chức, lãnh đạo ở mọi lĩnh vực; hoặc các nền tảng mở trên ứng dụng dữ liệu và AI; thúc đẩy các cộng đồng và diễn đàn nguồn mở về AI...

Một nội dung khác là tổ chức chuỗi sự kiện về AI, hỗ trợ các cá nhân, tổ chức trong nước tham gia các hội thảo, triển lãm, kỳ thi quốc tế về AI, đồng thời thúc đẩy phát triển cơ sở vật chất, trung tâm hợp tác nghiên cứu AI...

Thứ sáu, tranh thủ sự hợp tác, chia sẻ và đầu tư của nước ngoài về công nghệ trí tuệ nhân tạo. Cần đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế trong mọi hoạt động thương mại quốc tế và tăng cường đàm phán trong các hiệp định song phương và đa phương về trí tuệ nhân tạo.

Khuyến khích đổi mới công nghệ, phát triển công nghiệp hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu và thay thế nhập khẩu là một định hướng pháp lý trong bối cảnh hiện nay. Theo đó, cần tiếp tục mở rộng, đa dạng hóa thị trường nhập khẩu, hạn chế phụ thuộc quá mức vào một số thị trường, trong đó chú trọng vào EU, Mỹ, Nhật Bản - những thị trường có bí quyết công nghệ cao, công nghệ nguồn, công nghệ cốt lõi.

Khi tham gia sân chơi khu vực và quốc tế, Việt Nam có cơ hội, thời cơ rút ngắn con đường phát triển mà lịch sử thế giới phải trải qua nhiều năm. Nếu chúng ta quyết tâm thay đổi, thương mại và thị trường sẽ có bước đột phá và khởi sắc. Vấn đề này dựa vào Chính phủ, từng bộ, ngành, từng địa phương và mỗi người dân trong quyết tâm tạo sự đổi mới, phát huy những “nỗ lực” cho thị trường - bước ngoặt mà chúng ta cần hướng tới trong những năm tới.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Andy Schmitz, Policy and Theory of International Trade (v.1.0), accessed June 20 2023. https://2012books.lardbucket.org/

2. Lan Anh (2023) Tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư Việt Nam – Hoa Kỳ, Cổng thông tin điện tử Bộ Công an, truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2023. https://bocongan.gov.vn/bo-truong/tin-hoat-dong/ tang-cuong-hon-nua-quan-he-kinh-te-thương-mai-dau-tu-viet-nam-hoa-ky-d2-t2992.html

3. Thảo Anh, 24 hình thức lừa đảo trực tuyến, người dân cần cảnh giác, Cổng thông tin điện tử Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC) (23/6/2023, 16:24), https://mic.gov.vn/mic_2020/Pages/TinTuc/159212/24-hinh-thuc-lua-dao-tren-mang--nguoi-dan-can-canh-giac.html

4. Avi Goldfarb, Dan Trefler, How artificial intelligence impacts international trade, Opinion Piece, World Trade Report 2018

5. Brad McDonald, International trade: Commerce among nations, IMF website, truy cập ngày 13 tháng 6 năm 2023. https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/Series/Back-to-Basics/Trade

6. Brody Ford, IBM to pause hiring for jobs that AI could do, Bloomberg (May. 2, 2023, 4:08 AM), https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-05-01/ibm-to-pause-hiring-for-back-office-jobs-that-ai-could-kill?leadSource=uverify%20wall

7. Quỳnh Chi, Việt Nam – Úc: Hợp tác chặt chẽ trên nhiều lĩnh vực, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam, (22/6/2023) https://vccinews.vn/news/46053/viet-nam-australia-hop-tac-chat-che- tren-nhieu-linh-vuc.html

8. Cổng thông tin Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC), truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2023. https://mic.gov.vn/pages/duthaovanban/danhsachduthaovanban.aspx

9. David Restrepo Amariles, Pablo Marcello Baquero, Promises and limits of the law for a human-centric artificial intelligence, Computer Law & Security Review, Vol 48,105795 (2023)

10. Nguyễn Ngọc Hồng Dương, Bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của trí tuệ nhân tạo, Tạp chí Công Thương Tập 9, tháng 5 năm 2022. https://tapchicongthuong.vn/bao-ve-quyen-tac-gia-doi-voi-tac-pham-cua-tri-tue-nhan-tao-89469.htm

11. ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI, GIÁO TRÌNH LUẬT THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ, NHÀ XUẤT BẢN CÔNG AN, HÀ NỘI (2017)

12. ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM,VĂN KIỆN ĐẠI HỘI ĐẢNG LẦN THỨ 13, TẬP. I, NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA, TR.248 (2021)

13. Minh Đức, Ngành Thuế ứng dụng AI trong phân tích và quản lý hóa đơn, Nhân Dân online (27/4/2023, 15:04), https://nhandan.vn/nganh-thue-ap-dung-tri-tue-nhan-tao-vao- phan-tich-quan-ly-hoa-don-post749993.html

14. EARL B. HUNT, ARTIFICIAL INTELLIGENCE, ACADEMIC PRESS, INC. NEW YORK, 10003 (1975)

15. Emily Jones, Digital disruption: artificial intelligence and international trade policy, Oxford Review of Economic Policy, Volume 39, Issue 1, Spring 2023, p.70–84 (2023).

16. Erik Brynjolfsson, Xiang Hui, Meng Liu, Does Machine Translation Affect International Trade? Evidence from a Large Digital Platform, Working Paper 24917, National Bureau of Economic Research (NBER), Cambridge, MA 02138 (2018).

17. Frances D'Emilio, Matt O'Brien, Italy temporarily blocks ChatGPT over privacy concerns, The Associated Press (Apr. 1, 2023, 5:20 AM), https://apnews.com/article/chatgpt-ai-data-privacy-italy-66634e4d9ade3c0eb63edab62915066f

18. French strategy for artificial intelligence, AI for Humanity website, accessed June 18 2023. https://www.aiforhumanity.fr/en/

19. Georgios Pavlidis, Deploying artificial intelligence for anti-money laundering and asset recovery: The dawn of a new era, Journal of Money Laundering Control, Vol.26 No.7, p.155-166 (2023).

20. German Federal Ministry for Economic Affairs and Energy, Federal government adopts artificial intelligence strategy (Nov. 16, 2018), https://www.de.digital/DIGITAL/Redaktion/EN/Meldungen/2018/2018-11-16-federal-government-adopts-artificial-intelligence-strategy.html

21. Google, Temasek, Bain & Company, The economy SEA 2022 report, accessed June 22 2023. https://economysea.withgoogle.com/report/

22. Nguyễn Hòa, Chương 1: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam – “Dấu ấn” từ phong trào hội nhập kinh tế quốc tế, Báo Kinh tế Việt Nam (2023).

23. Đặng Xuân Hoan, Nguyễn Quỳnh Nga, Đổi mới phương thức điều hành của Chính phủ trên nền tảng sử dụng AI, Tạp chí Tổ chức Nhà nước Tập 3/2020, tr.7-14 (2020).

24. IBM, What is artificial intelligence (AI)?, IBM website, accessed June 5 2023. https://www.ibm.com/topics/artificial-intelligence

25. Jeff Loucks, Susanne Hupfer, David Jarvis, Timothy Murphy, Future in the balance? How countries pursue an AI advantage, Deloitte Insights (May. 1, 2019), https://www2.deloitte.com/us/en/insights/focus/cognitive-technologies/ai-investment-by-country.html

26. Juan Li, Shaoqi Ma, Yi Qu, Jiamin Wang, The impact of artificial intelligence on firms' energy and resource efficiency: Empirical evidence from China, Resources Policy, Vol 82, 103507 (2023).

27. Laurie Clarke, MEPs Are Preparing to Debate Europe’s AI Act. These Are the Most Contentious Issues, Tech Monitor (Sep. 24, 2021), https://techmonitor.ai/policy/meps-are-preparing-to-debate-europes-ai-act-these-are-the-most-contentious-issues.

28. Nguyễn Thùy Linh, Đoàn Công Khánh, Phát triển thương mại trong bối cảnh mới – Thực tiễn, vấn đề và giải pháp, website Tạp chí Cộng sản (Jul. 30, 2022, 20:56), https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/kinh-te/-/2018/825648/phat-trien-thương-mai-trong-boi-canh-moi---thuc-tien%2C-van-de-va-giai-phap.aspx

29. Lucas Richter, Malte Lehna, Sophie Marchand, Christoph Scholz, Alexander Dreher, Stefan Klaiber, Steve Lenk, Artificial Intelligence for Electricity Supply Chain automation, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol 163, 112459 (2022).

30. Oxford Economics, Technology and the future of ASEAN jobs (Sep. 12, 2018), https://www.oxfordeconomics.com/resource/dd577680-7297-4677-aa8f-450da197e132/

31. Oxford Insights, Government AI Readiness Index 2022, https://www.oxfordinsights.com/government-ai-readiness-index-2022 (2022)

32. Peace Akinwale, How Amazon uses deep learning to improve the buying experience, The Hackernoon (May. 31, 2022), https://hackernoon.com/explore-how-amazon-uses-deep-learning-ai-to-achieve-great-results

33. PwC Global Artificial Intelligence Study, Sizing the prize: What's the real value of AI for your business, and how can you capitalise?, https://www.pwc.com/gx/en/issues/data-and-analytics/publications/artificial-intelligence-study.html (2017)

34. Hồng Quân, Giới thiệu cơ hội đầu tư AI tại Đà Nẵng, Cổng thông tin thành phố Đà Nẵng (Nov. 23, 2022, 14:57), https://www.danang.gov.vn/chinh-quyen/chi-tiet?id=51306&_c=100000082

35. Rohan Pearce, Budget 2018: Government seeks to boost Australian AI capabilities, ComputerWorld (May. 8, 2018), https://www.computerworld.com/article/3519771/budget-2018-government-seeks-to-boost-australian-ai-capabilities.html

36. Ryan Browne, Mastercard launches tech that lets you pay with your face or hand in stores, CNBC (May. 17, 2022, 9:00 AM), https://www.cnbc.com/2022/05/17/mastercard-launches-tech-that-lets-you-pay-with-your-face-or-hand.html

37. Sandesh Achar, Early Consequences Regarding the Impact of Artificial Intelligence on International Trade, American Journal of Trade and Policy, Vol 6 Issue 3/2019, p.119-126 (2019)

38. Siladitya Ray, JPMorgan Chase restricts staffers’ use of ChatGPT, Forbes (Feb 22, 2023, 07:21am),https://www.forbes.com/sites/siladityaray/2023/02/22/jpmorgan-chase-restricts-staffers-use-of-chatgpt/?sh=322ce4d56bc7

39. Sue Poremba, ChatGPT confirms data breach, raising security concerns, Security Intelligence (May. 2, 2023), https://securityintelligence.com/articles/chatgpt-confirms-data-breach/

40. Thùy Trần, Các FTA thế hệ mới tạo điều kiện phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, website Bộ Công Thương (Jan. 14, 2022, 16:43), https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-nuoc-ngoai/cac-hiep-dinh-thương-mai-tu-do-fta-the-he-moi-tao-thuan-loi-phat-trien-hoat-dong-san-xuat-kinh-doanh.html.

41. Tổng cục Thống kê, Năng suất của Việt Nam giai đoạn 2011-2020: Thực tiễn và giải pháp, truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2023. https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2023/02/Nang-suat-lao -dong-2011-2020.pdf

42. Từ điển Cambridge, truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2023. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/policy

43. UNCTAD, ICC Brasil and UNCTAD sign deal to harness technology in international trade, UNCTAD (Apr. 16, 2018), https://unctad.org/news/icc-brasil-and-unctad-sign-deal-harnesss-technology-international-trade

44. Wendy Hall, In 2019, despite everything, the UK’s AI strategy will bear fruit, Wire UK (Dec. 7, 2018, 1:00 AM), https://www.wired.co.uk/article/uk-artificial-intelligence-strategy

45. Will Knight, China’s AI awakening, MIT Technology Review (Oct. 10, 2017), https://www.technologyreview.com/2017/10/10/148284/chinas-ai-awakening/

* Bài viết này là một phần của luận án “Xây dựng khung pháp lý cho phát triển, ứng dụng trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam” của nghiên cứu sinh Nguyễn Quỳnh Trang, Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

** Giảng viên, Nghiên cứu sinh tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Email:nqtrangnqtrang@gmail.com. Điện thoại: 0778344828

[1] EARL B. HUNT, ARTIFICIAL INTELLIGENCE, ACADEMIC PRESS, INC. NEW YORK, 10003 (1975)

[2] IBM, What is artificial intelligence (AI)?, https://www.ibm.com/topics/artificial-intelligence

[3] Khoản 1 Điều 3 Luật Thương mại 2005.

[4] Khoản 1, 2 Điều 27, 28 Luật Thương mại 2005.

[5] ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI, GIÁO TRÌNH LUẬT THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ, NHÀ XUẤT BẢN CÔNG AN, HÀ NỘI (2017)

[6] Juan Li, Shaoqi Ma, Yi Qu, Jiamin Wang, The impact of artificial intelligence on firms' energy and resource efficiency: Empirical evidence from China, Resources Policy, Vol 82, 103507 (2023).

[7] Sandesh Achar, Early Consequences Regarding the Impact of Artificial Intelligence on International Trade, American Journal of Trade and Policy, Vol 6 Issue 3/2019, p.119-126 (2019)

[8] Peace Akinwale, How Amazon uses deep learning to improve the buying experience, The Hackernoon (May. 31, 2022), https://hackernoon.com/explore-how-amazon-uses-deep-learning-ai-to-achieve-great-results.

[9] Lucas Richter et al., Artificial Intelligence for Electricity Supply Chain automation, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol 163, 112459 (2022).

[10] Georgios Pavlidis, Deploying artificial intelligence for anti-money laundering and asset recovery: the dawn of a new era, Journal of Money Laundering Control, Vol.26 No.7, p.155-166 (2023).

[11] PwC Global Artificial Intelligence Study, Sizing the prize: What's the real value of AI for your business, and how can you capitalise?, https://www.pwc.com/gx/en/issues/data-and-analytics/publications/artificial-intelligence-study.html (2017)

[12] Ryan Browne, Mastercard launches tech that lets you pay with your face or hand in stores, CNBC (May. 17, 2022, 9:00 AM), https://www.cnbc.com/2022/05/17/mastercard-launches-tech-that-lets-you-pay-with-your-face-or-hand.html

[13] UNCTAD, ICC Brasil and UNCTAD sign deal to harness technology in international trade, UNCTAD (Apr. 16, 2018), https://unctad.org/news/icc-brasil-and-unctad-sign-deal-harnesss-technology-international-trade

[14] Erik Brynjolfsson, Xiang Hui, Meng Liu, Does Machine Translation Affect International Trade? Evidence from a Large Digital Platform, Working Paper 24917, National Bureau of Economic Research (NBER), Cambridge, MA 02138 (2018).

[15] Brody Ford, IBM to pause hiring for jobs that AI could do, Bloomberg (May. 2, 2023, 4:08 AM), https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-05-01/ibm-to-pause-hiring-for-back-office-jobs-that-ai-could-kill?leadSource=uverify%20wall

[16] Rohan Pearce, Budget 2018: Government seeks to boost Australian AI capabilities, ComputerWorld (May. 8, 2018),https://www.computerworld.com/article/3519771/budget-2018-government-seeks-to-boost-australian-ai-capabilities.html

[17] Will Knight, China’s AI awakening, MIT Technology Review (October 10, 2017), https://www.technologyreview.com/2017/10/10/148284/chinas-ai-awakening/

[18] Jeff Loucks, Susanne Hupfer, David Jarvis, Timothy Murphy, Future in the balance? How countries pursue an AI advantage, Deloitte Insights (May. 1, 2019), https://www2.deloitte.com/us/en/insights/focus/cognitive-technologies/ai-investment-by-country.html

[19] French strategy for artificial intelligence, AI for Humanity website, accessed June 18 2023. https://www.aiforhumanity.fr/en/

[20] German Federal Ministry for Economic Affairs and Energy, Federal government adopts artificial intelligence strategy (Nov. 16, 2018), https://www.de.digital/DIGITAL/Redaktion/EN/Meldungen/2018/2018-11-16-federal-government-adopts-artificial-intelligence-strategy.html

[21] Wendy Hall, In 2019, despite everything, the UK’s AI strategy will bear fruit, Wire UK (Dec. 7, 2018, 1:00 AM), https://www.wired.co.uk/article/uk-artificial-intelligence-strategy

[22] Jeff Loucks và cộng sự. (2019)

[23] Laurie Clarke, MEPs Are Preparing to Debate Europe’s AI Act. These Are the Most Contentious Issues, Tech Monitor (Sep. 24, 2021), https://techmonitor.ai/policy/meps-are-preparing-to-debate-europes-ai-act-these-are-the-most-contentious-issues.

[24] Avi Goldfarb, Dan Trefler, How artificial intelligence impacts international trade, Opinion Piece, World Trade Report 2018

[25] Emily Jones, Digital disruption: artificial intelligence and international trade policy, Oxford Review of Economic Policy, Volume 39, Issue 1, Spring 2023, p.70–84 (2023).

[26] David Restrepo Amariles, Pablo Marcello Baquero, Promises and limits of the law for a human-centric artificial intelligence, Computer Law & Security Review, Vol 48,105795 (2023)

[27] Avi Goldfarb, Dan Trefler (2018)

[28] Sue Poremba, ChatGPT confirms data breach, raising security concerns, Security Intelligence (May. 2, 2023), https://securityintelligence.com/articles/chatgpt-confirms-data-breach/

[29] Siladitya Ray, JPMorgan Chase restricts staffers’ use of ChatGPT, Forbes (Feb 22, 2023, 07:21am),https://www.forbes.com/sites/siladityaray/2023/02/22/jpmorgan-chase-restricts-staffers-use-of-chatgpt/?sh=322ce4d56bc7

[30] Frances D’Emilio, Matt O’Brien, Italy temporarily blocks ChatGPT over privacy concerns, The Associated Press (Apr. 1, 2023, 5:20 AM),https://apnews.com/article/chatgpt-ai-data-privacy-italy-66634e4d9ade3c0eb63edab62915066f

[31] Trang web Từ điển Cambridge, truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2023. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/policy

[32] Andy Schmitz, Chính sách và Lý thuyết về Thương mại Quốc tế (v.1.0), truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2023. https://2012books.lardbucket.org/

[33] Brad McDonald, International trade: Commerce among nations, IMF website, accessed June 13 2023. https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/Series/Back-to-Basics/Trade

[34] ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM, VĂN KIỆN ĐẠI HỘI ĐẢNG LẦN THỨ 13, TẬP. I, NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA, TR.248(2021).

[35] Thùy Trần, Các FTA thế hệ mới tạo điều kiện phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, Bộ Công Thương (14/1/2022, 16:43), https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-nuoc- ngoai/cac-hiep-dinh-thương-mai-tu-do-fta-the-he-moi-tao-thuan-loi-phat-trien-hoat-dong-san-xuat-kinh-doanh.html.

[36] Nguyễn Hòa, Chương 1: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam – “Dấu ấn” từ phong trào hội nhập kinh tế quốc tế, Báo Kinh tế Việt Nam (2023).

[37] Cổng thông tin Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC), truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2023. https://mic.gov.vn/pages/duthaovanban/danhsachduthaovanban.aspx

[38] Google, Temasek, Bain & Company, The economy SEA 2022 report, truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2023. https://economysea.withgoogle.com/report/

[39] Minh Đức, Ngành Thuế ứng dụng AI trong phân tích và quản lý hóa đơn, Nhân Dân online, (27/3/2023, 15:04), https://nhandan.vn/nganh-thue-ap-dung-tri-tue-nhan-tao-vao- phan-tich-quan-ly-hoa-don-post749993.html

[40] Lan Anh, Tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư Việt Nam – Hoa Kỳ, Cổng thông tin điện tử Bộ Công an, truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2023. https://bocongan.gov.vn/bo-truong/tin-hoat-dong/ tang-cuong-hon-nua-quan-he-kinh-te-thương-mai-dau-tu-viet-nam-hoa-ky-d2-t2992.html

[41] Quỳnh Chi, Việt Nam – Úc: Hợp tác chặt chẽ trên nhiều lĩnh vực, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (6/3/2023, 14:24), https://vccinews.vn/news/46053/viet-nam-australia-hop-tac-chat-che- tren-nhieu-linh-vuc.html

[42] Hồng Quân, Giới thiệu cơ hội đầu tư AI tại Đà Nẵng, Cổng thông tin thành phố Đà Nẵng (23/11/2022, 14:57), https://www.danang.gov.vn/chinh-quyen/chi-tiet?id=51306&_c=100000082

[43] Oxford Economics, Technology and the future of ASEAN jobs (Sep. 12, 2018), https://www.oxfordeconomics.com/resource/dd577680-7297-4677-aa8f-450da197e132/

[44] Tổng cục Thống kê, Năng suất của Việt Nam giai đoạn 2011-2020: Thực tiễn và giải pháp, truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2023. https://www.gso.gov.vn/wp-content/uploads/2023/02/Nang-suat-lao -dong-2011-2020.pdf

[45] Thảo Anh, 24 hình thức lừa đảo trực tuyến, người dân cần cảnh giác, Cổng thông tin điện tử Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC)(23/6/2023, 16:24), https://mic.gov.vn/mic_2020/Pages/TinTuc/159212/ 24-hinh-thuc-lua-dao-tren-mang--nguoi-dan-can-canh-giac.html

[46] Nguyễn Ngọc Hồng Dương, Bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của trí tuệ nhân tạo, Tạp chí Công Thương Tập 9, tháng 5 năm 2022.

[47] Nguyễn Thùy Linh, Đoàn Công Khánh, Phát triển thương mại trong bối cảnh mới – Thực tiễn, vấn đề và giải pháp, website Tạp chí Cộng sản (30/7/2022, 20:56), https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/kinh- te/-/2018/825648/phat-trien-thương-mai-trong-boi-canh-moi---thuc-tien%2C-van-de-va-giai-phap.aspx

[48] Đặng Xuân Hoan, Nguyễn Quỳnh Nga, Đổi mới phương thức điều hành của Chính phủ trên nền tảng sử dụng AI, Tạp chí Tổ chức Nhà nước Tập 3/2020, tr.7-14 (2020).