Mới đây, trên mạng xã hội lan truyền đoạn clip ghi lại phần livestream của Hoa hậu quý bà Phương Lê chế lời Quốc ca Việt Nam (Tiến quân ca). Theo đó, hoa hậu này hát Quốc ca với lời chế là "Đoàn quân Việt Nam đi trong lòng của má", cùng giọng điệu đùa cợt trong lúc livestream, khiến cư dân mạng xôn xao.

Sự việc gây tranh cãi trên nhiều diễn đàn, hội nhóm mạng xã hội. Nhiều người thể hiện sự bức xúc, lên tiếng chỉ trích Hoa hậu Quý bà Hòa bình Thế giới 2017 vì cho rằng cô đang có hành vi xúc phạm Quốc ca và mong cơ quan chức năng sớm vào cuộc xử lý.

Cơ quan chức năng lên tiếng

Hôm qua (22/8), bà Võ Thị Thu Sương - Chánh Thanh tra Sở Thông tin và Truyền thông (TT&TT) TPHCM - cho biết đã bước đầu nắm được thông tin liên quan đến vụ việc của bà Lê Thị Hậu Phương (hoa hậu Phương Lê) về việc hát chế lời Quốc ca.

Theo Sở Thông tin và Truyền thông TPHCM, việc sử dụng Quốc ca đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn tại văn bản hướng dẫn số 3420/HD-BVHTTDL ngày 2/10/2012 về việc sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Theo đó, Quốc ca được sử dụng trong các buổi lễ chào cờ tại các công sở nhà nước, trường học, các nghi lễ sinh hoạt chính trị của đất nước, các đoàn thể, các lễ hội quốc gia, các sự kiện thể thao cấp nhà nước và quốc tế…

Do đó, việc sử dụng Quốc ca không đúng hướng dẫn trên có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 351 Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội "Xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca": Người nào cố ý xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Đối với việc xử phạt vi phạm hành chính, hiện nay chưa có quy định cụ thể để xử phạt các hành vi vi phạm có tính chất xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca.

Về hướng xử lý vụ việc, Sở Thông tin và Truyền thông TPHCM đang phối hợp với các cơ quan chức năng liên quan để mời bà Lê Thị Hậu Phương (hoa hậu Phương Lê) làm việc và có biện pháp xử lý theo đúng quy định pháp luật đối với các vụ việc liên quan đến bà Lê Thị Hậu Phương trong thời gian qua.

Hoa hậu Phương Lê nói gì về việc chế lời Quốc ca?

Tối 16/8, trên trang cá nhân, Hoa hậu quý bà Phương Lê giải thích về việc chế lời Quốc ca, xin lỗi khán giả vì phát ngôn gây hiểu lầm. Cô cho biết bản thân không chế lời hay xúc phạm "Quốc ca".

Phương Lê viết trên trang cá nhân: "Trước tiên cho Phương Lê được gửi lời xin lỗi đến tất cả mọi người nếu câu nói của Phương Lê đã gây ra hiểu lầm, làm phiền lòng và gây khó chịu".

Cô khẳng định: "Bản thân tôi không chế lời hay xúc phạm Quốc ca. Từ bao lâu nay, Phương Lê cũng như mỗi người dân Việt Nam đều tự hào và xúc động khi cất tiếng hát bài Quốc ca thiêng liêng, cũng như ý thức việc thay đổi, sửa lời bài hát là hành động không thể chấp nhận. Thế nhưng mới đây, trong một livestream, Phương Lê nói câu bị cắt ghép nhạc để hiểu sai khiến cho dư luận bức xúc. Trong hoàn cảnh thường xuyên bị các anti fan công kích tấn công, Phương Lê dùng từ 'đoàn quân' để chỉ đối tượng này, không phải là hành động cố ý chế lời Quốc ca”.

Để khẳng định sự thượng tôn pháp luật của mình, Phương Lê cũng đã livestream kể rõ chi tiết này giúp cho mọi người hiểu rõ bối cảnh đầy đủ của sự việc.

“Một lần nữa Phương Lê xin được gửi lời xin lỗi đến mọi người vì đã gây ra sự khó chịu này, đồng thời xin rút kinh nghiệm để không dùng những từ có thể gây ra hiểu lầm về sau", Hoa hậu Phương Lê chia sẻ.

Phương Lê cho biết cô sẵn sàng phối hợp với cơ quan chức năng để làm rõ vấn đề và xin lỗi khán giả về sự vô ý của mình. Cô khẳng định luôn sống có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, hoạt động từ thiện với tình yêu quê hương yêu nước lên hàng đầu.

Cần xử lý nghiêm việc chế lời Quốc ca

Báo Công Thương dẫn lời luật sư Nguyễn Danh Huế - Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Hừng Đông, việc sử dụng Quốc ca đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn tại Văn bản Hướng dẫn số 3420/HD-BVHTTDL.

Vì vậy, bất kỳ ai chế lời bài hát hoặc sử dụng không đúng hướng dẫn trên thì có thể truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 351 về tội Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca với khung hình phạt là bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Luật sư Huế cho rằng, mọi hành vi chế lời bài hát Quốc ca thì đều có thể xem là hành vi xúc phạm Quốc ca.

"Chế lời hoặc hát lung tung, trong trường hợp này là trên livestream có nhiều người theo dõi sẽ làm một số người xem bắt chước hát theo. Số lượng người xem càng nhiều thì mức độ ảnh hưởng càng lớn. Cơ quan chức năng sẽ đánh giá, nếu có vi phạm chắc chắn sẽ xử lý nghiêm minh" - luật sư Huế phân tích.

Ngoài ra, luật sư Huế cũng cho biết, hiện nay chưa có quy định cụ thể trong việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm có tính chất xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca. Hành vi này mới được bổ sung, quy định trong Dự thảo Nghị định quy định xử phạt Vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh mạng.

Cụ thể, Điều 7 dự thảo Nghị định quy định:

- Phạt tiền từ 10-20 triệu đồng đối với cá nhân có hành vi phát tán thông tin có nội dung xúc phạm dân tộc, quốc kỳ, quốc huy, quốc ca, vĩ nhân, lãnh tụ, danh nhân, anh hùng dân tộc.

- Phạt tiền từ 20-30 triệu đồng đối với cá nhân có hành vi làm ra thông tin có nội dung xúc phạm dân tộc, quốc kỳ, quốc huy, quốc ca, vĩ nhân, lãnh tụ, danh nhân, anh hùng dân tộc.

- Phạt tiền từ 30-50 triệu đồng đối với cá nhân có hành vi làm ra và phát tán thông tin có nội dung xúc phạm dân tộc, quốc kỳ, quốc huy, quốc ca, vĩ nhân, lãnh tụ, danh nhân, anh hùng dân tộc.

“Quốc ca là quốc thể”

Trước đó, sự việc quốc thiều và tiếng hát Quốc ca của Việt Nam bị tắt âm thanh tại lễ cử quốc thiều trước trận đấu với đội tuyển Lào ở AFF Cup 2020 ngày 6/12/2021 đã tạo nên làn sóng phẫn nộ trong dư luận. Sự cố đã chỉ ra thiếu sót trong việc xác lập các quyền liên quan Quốc ca và từ đó cảnh báo sâu sắc về các hiện tượng thiếu tôn trọng đối với Quốc ca.

Việc tắt âm thanh Quốc ca dù với lý do gì cũng là một trong số những hành vi, thái độ ứng xử chưa phù hợp với bài hát thiêng liêng và mang tính đại diện của dân tộc.

Tuy nhiên, qua tìm hiểu, chính Next Sports đã tự tắt tiếng để “đề phòng rủi ro”. Trên thực tế, video những trận đấu của các quốc gia khác trên kênh YouTube của Next Media cũng bị tắt tiếng để không bị xác nhận bản quyền âm nhạc.

Về vấn đề này, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã có ý kiến chính thức nêu rõ, ca khúc "Tiến quân ca" là Quốc ca của Việt Nam. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có trách nhiệm thực hiện chức năng quản lý Nhà nước và phải thực hiện các biện pháp cần thiết gìn giữ phát huy giá trị của Quốc ca. Pháp luật của Việt Nam quy định nghiêm cấm bất kỳ tổ chức, cá nhân nào, dưới bất kỳ hình thức nào có hành vi ngăn chặn, cản trở việc phổ biến tác phẩm này một cách trực tiếp hay gián tiếp (bao gồm trên mạng) theo quy định pháp luật.

Một sự việc cũng gây phẫn nộ trong nhân dân từng xảy ra vào năm 2015 khi lãnh đạo một doanh nghiệp lĩnh xướng cho hơn 500 nhân viên hát lời chế từ Quốc ca. Việc chế lời đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính thiêng liêng của bài hát.

Bên cạnh đó, thái độ hời hợt khi Quốc ca vang lên trong mỗi dịp chào cờ cũng là những hành vi ứng xử chưa phù hợp với Quốc ca. Bởi, Quốc ca là bài hát được xác định sử dụng trong các nghi lễ quan trọng của đất nước.

Hướng dẫn số 3420/HD-BVHTTDL ngày 2/10/2012 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ cũng nêu rõ: Quốc ca được sử dụng trong các buổi lễ chào cờ tại các công sở nhà nước, trường học, các nghi lễ sinh hoạt chính trị của đất nước, các đoàn thể, các lễ hội quốc gia, các sự kiện thể thao cấp Nhà nước và quốc tế… Còn Quốc thiều được sử dụng trong các buổi lễ thượng cờ, lễ đón các nguyên thủ quốc gia, các nghi lễ cấp Nhà nước…

Quốc ca là tài sản của đất nước, là niềm tự hào của dân tộc. Xét về lòng tự tôn dân tộc, các hành vi thiếu tôn trọng Quốc ca Việt Nam đều không được phép xảy ra, dù với bất kỳ lý do gì. Xét về góc độ pháp lý, người nào cố ý xúc phạm Quốc ca thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm theo quy định tại Điều 351 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Theo đó, không riêng Quốc ca, với bất kỳ bài hát nào, việc chế lời khi chưa được sự đồng ý của tác giả (chủ sở hữu tác phẩm) thì đều là hành vi vi phạm pháp luật. Mọi hình thức xuyên tạc, chế lại tác phẩm sẽ vi phạm Khoản 5 Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019 về “hành vi xâm phạm quyền tác giả”.