Thực trạng "một diện tích, nhiều quy hoạch"

Theo Phó Thủ tướng, Luật Quy hoạch hiện hành điều chỉnh nhiều loại quy hoạch, nhưng lại tồn tại song song với Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn cùng Luật Xây dựng, dẫn đến tình trạng chồng chéo. Hệ quả là trên cùng một không gian lãnh thổ, có nhiều quy hoạch khác nhau cùng tồn tại như quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị – nông thôn, gây phức tạp và thiếu tính khả thi trong việc quản lý, phân bổ nguồn lực.

Bên cạnh đó, quy trình lập quy hoạch nhiều nơi còn "ngược", thiếu sự liên kết giữa các cấp độ quy hoạch, dẫn đến ách tắc và mâu thuẫn khi triển khai dự án. Phó Thủ tướng nhận định rằng quy hoạch đáng lẽ phải là công cụ khoa học để phân bổ và sử dụng nguồn lực, nhưng hiện tại lại đang gây vướng mắc cho hàng nghìn dự án trên cả nước.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã đưa ra hai phương án để sửa đổi luật. Trong đó, phương án 1 là xây dựng quy hoạch đô thị và nông thôn thành một loại quy hoạch không gian đầy đủ, có khả năng thay thế một số quy hoạch khác như quy hoạch sử dụng đất hay quy hoạch tỉnh. Quy hoạch này sẽ bao gồm cả quy hoạch chung, phân khu và chi tiết cho đô thị, tỉnh, thành phố.

Và phương án còn lại là lồng ghép quy hoạch đô thị, nông thôn vào các quy hoạch cấp trên (quy hoạch tỉnh, quy hoạch tổng thể quốc gia). Khi đó, quy hoạch chung của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ đóng vai trò là quy hoạch chính, hạn chế tình trạng lập nhiều quy hoạch song song.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh rằng quy hoạch đô thị không thể tách rời việc quản lý đô thị và hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là hệ thống cấp, thoát nước. Ông đề nghị xem xét lại việc duy trì hai hệ thống pháp luật, và nếu quy hoạch đô thị, nông thôn có đặc thù riêng thì có thể tích hợp thành một chương trong Luật Quy hoạch để tránh xung đột.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn, mục tiêu chính của lần sửa đổi này là hoàn thiện hệ thống quy hoạch, làm rõ mối quan hệ với quy hoạch quốc gia, phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp. Quy trình lập quy hoạch sẽ được rút ngắn, có thể tích hợp quy hoạch phân khu vào quy hoạch chung, chỉ còn hai cấp độ: quy hoạch chung (bao gồm nội dung phân khu) và quy hoạch chi tiết gắn với dự án.

Việc sửa đổi cũng sẽ tinh giản nhiệm vụ, bỏ bớt các thủ tục không cần thiết, nhằm giảm thời gian triển khai dự án. Một điểm mới quan trọng là phân cấp quản lý mạnh mẽ và linh hoạt hơn. Cấp xã có thể tự lập và phê duyệt quy hoạch khi đủ năng lực, còn các trường hợp vùng sâu, vùng xa sẽ được cấp tỉnh hỗ trợ.

Tiêu chí phân loại đô thị mới

Về Dự thảo Nghị quyết phân loại đô thị, Bộ Xây dựng đề xuất ba nhóm tiêu chí chính để đánh giá: vai trò và chức năng; mức độ đô thị hóa; và trình độ phát triển hạ tầng cùng không gian kiến trúc cảnh quan. Hệ thống đô thị cả nước sẽ được phân thành 4 nhóm cơ bản: đô thị trung tâm cấp quốc gia, đô thị trung tâm cấp vùng, đô thị trung tâm cấp tỉnh và các đô thị cấp dưới.

Đặc biệt, Bộ Xây dựng đề xuất các tiêu chí mới để xác định phạm vi và ranh giới đô thị, dựa trên quy mô dân số và diện tích, đồng thời gắn với hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật. Phó Thủ tướng nhấn mạnh rằng các tiêu chí này phải mang tính định hướng, đi trước để làm cơ sở cho việc xây dựng quy hoạch đô thị – nông thôn.

Tại cuộc họp, các đại biểu và chuyên gia đã đóng góp nhiều ý kiến quan trọng. Ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hiệp hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, nhấn mạnh rằng luật phải được thiết kế hiện đại, phù hợp với yêu cầu trong nước và hội nhập quốc tế.

TS. Ngô Trung Hải đề xuất thành lập ban quản lý đô thị do tỉnh lập, hoặc hội đồng liên phường, liên xã để điều phối quy hoạch trên không gian chung, tránh tình trạng manh mún, cục bộ. Lãnh đạo UBND TP. Hà Nội và TP. Hải Phòng đồng tình rằng quy hoạch đô thị và nông thôn cần được xem là quy hoạch không gian phát triển liên ngành, tránh bị quy nạp thành quy hoạch ngành.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ ba mục tiêu lớn cho việc sửa đổi luật lần này, thứ nhất luật phải đảm bảo tính đồng bộ với hệ thống chính quyền hai cấp, gắn với phân cấp, phân quyền và giải quyết triệt để những bất cập kéo dài; Thứ hai là kế thừa những thành quả đã có, nhưng phải rà soát, điều chỉnh cho phù hợp; Thứ ba, luật phải định hướng phát triển hiện đại, xây dựng quy hoạch tổng thể mạng lưới đô thị – nông thôn trên toàn quốc và phân loại đô thị dựa trên các tiêu chí khoa học, phản ánh đúng chất lượng sống.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, mấu chốt là phải xác định rõ bản chất của quy hoạch đô thị và nông thôn là quy hoạch quốc gia hay quy hoạch ngành. Việc phân loại đô thị không chỉ dựa vào quy mô dân số mà cần có bộ tiêu chí phản ánh chiều sâu chất lượng, bao gồm bản sắc văn hóa, thích ứng biến đổi khí hậu, đô thị thông minh, hạ tầng xã hội và kỹ thuật.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Xây dựng thành lập tổ công tác gồm các chuyên gia và bộ, ngành liên quan để rà soát, xác định lại cơ sở lý luận, thực tiễn, phạm vi, đối tượng và kết cấu nội dung luật, nhằm xây dựng một hành lang pháp lý vững chắc cho sự phát triển đô thị – nông thôn trong nhiều thập niên tới. Luật sửa đổi lần này phải vừa giữ được những thành quả, vừa loại bỏ những bất cập cũ, mở ra một giai đoạn phát triển hiện đại và bền vững.