Bộ KH&CN đang triển khai Đề án sắp xếp các tổ chức KH&CN công lập, hướng tới xây dựng một hệ thống tinh gọn và hiệu quả. Chủ trương này nhằm giải thể hoặc sáp nhập các đơn vị hoạt động kém hiệu quả để tập trung nguồn lực đầu tư cho các tổ chức mạnh, tạo động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo từ cấp cơ sở.

Mạng lưới tổ chức KH&CN sẽ được cơ cấu lại theo ba cấp: trực thuộc Chính phủ, trực thuộc các bộ, ngành và thuộc UBND cấp tỉnh. Việc sắp xếp này không chỉ giúp tinh gọn bộ máy mà còn thúc đẩy vai trò của từng cấp trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.

Tại cấp trung ương gồm hai Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam sẽ tập trung vào nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu chiến lược và giải quyết các bài toán quốc gia. Hai Viện này được kỳ vọng sẽ đóng vai trò dẫn dắt trong nghiên cứu và phát triển công nghệ.

Ở cấp bộ, ngành sẽ được tổ chức lại hoặc giải thể các đơn vị yếu kém, trùng lặp về chức năng. Thay vào đó, mỗi bộ, ngành có thể hình thành ít nhất một trung tâm Đổi mới sáng tạo. Đồng thời, các nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản sẽ được chuyển về hai Viện Hàn lâm và các cơ sở giáo dục đại học, tăng cường sự gắn kết giữa KH&CN với doanh nghiệp và các trường đại học.

Còn tại địa phương các tỉnh, thành phố, các tổ chức KH&CN sẽ thực hiện chức năng hỗ trợ doanh nghiệp và chuyển giao công nghệ. Mục tiêu là chuyển đổi các đơn vị này thành trung tâm đổi mới sáng tạo, đặc biệt tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, nơi có đủ điều kiện để thành lập nhiều hơn một trung tâm.

Đề án đặt ra mục tiêu hình thành 15-20 tổ chức KH&CN mạnh, tập trung vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược. Một trong những mục tiêu quan trọng là nâng cao tính tự chủ, với 30% tổ chức KH&CN hoạt động tự đảm bảo kinh phí theo cơ chế thị trường.

Tỷ lệ thương mại hóa kết quả nghiên cứu cũng được đặt ra ở mức tối thiểu 2%, hướng tới biến các tổ chức KH&CN thành nguồn hỗ trợ đổi mới công nghệ trọng yếu cho doanh nghiệp Việt Nam.

Lộ trình triển khai được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn 2026-2027 sẽ sắp xếp lại mạng lưới và giai đoạn 2027-2030, tầm nhìn 2050 sẽ tập trung đầu tư và phát triển. Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định nhấn mạnh rằng việc sắp xếp cần tiếp cận linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, đặc biệt là các nơi còn hạn chế về năng lực nghiên cứu và phát triển (R&D). Để đảm bảo sự phát triển bền vững, không thể chỉ chú trọng vào đổi mới sáng tạo mà bỏ qua các dịch vụ nền tảng như tiêu chuẩn, đo lường chất lượng hay thí nghiệm - thử nghiệm.