Phụ nữ Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số: Cơ hội và thách thức

Tham dự Hội thảo có lãnh đạo Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và các bộ, ngành; các đại diện đến từ nhiều cơ sở giáo dục có đào tạo lĩnh vực pháp luật trên địa bàn thành phố Hà Nội (Đại học Luật Hà Nội, Đại học Ngoại thương Hà Nội, Đại học Văn hoá, Đại học Lao động – xã hội, Đại học Thương Mại…); các đối tác truyền thống của Học viện Phụ nữ Việt Nam (Tạp chí Pháp luật và Phát triển, Công ty Luật Inteco, Trung tâm Trọng tài Thương nhân Việt Nam…); các chuyên gia, nhà khoa học đại diện các tổ chức xã hội, doanh nghiệp công nghệ.

Phát biểu Khai mạc Hội thảo, PGS.TS. Trần Quang Tiến - Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam cho biết: Chuyển đổi số mở ra cho phụ nữ cơ hội tiếp cận tri thức, mở rộng thị trường lao động, phát triển doanh nghiệp số, khởi nghiệp sáng tạo và tham gia mạnh mẽ hơn vào các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật và quản trị dữ liệu – những lĩnh vực vốn trước đây có ít sự hiện diện của phụ nữ. Công nghệ số cũng hỗ trợ phụ nữ nâng cao mức độ linh hoạt trong cân bằng công việc – gia đình và tăng cường sự tham gia vào đời sống chính trị, xã hội.

Hệ thống pháp luật của Việt Nam hiện đã ban hành nhiều văn bản quan trọng liên quan đến chuyển đổi số và bình đẳng giới, tạo nền tảng pháp lý để thúc đẩy quyền tiếp cận, tham gia và hưởng lợi của phụ nữ trong kỷ nguyên số. Những văn bản quan trọng thời gian gần đây về chuyển đổi số và công nghệ có thể bao gồm: Quyết định 749/QĐ-TTg (2020) – Phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Quyết định 127/QĐ-TTg (2021) – Phê duyệt Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030; Luật An ninh mạng (2018) – Quy định đảm bảo an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội trên không gian mạng; Nghị định 13/2023/NĐ-CP – Quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân và đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” thực sự là trụ cột, cùng với các nghị quyết, chương trình hành động của Quốc hội, Chính phủ và các bộ ngành đang tạo ra một động lực mới, quyết tâm hành động mạnh mẽ trong khoa học, công nghệ, nhất là chuyển đổi số.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, phụ nữ đang đối mặt với một số rào cản pháp lý lớn trong kỷ nguyên số: (1)Các chương trình chuyển đổi số quốc gia hay địa phương còn chưa có chỉ tiêu, giải pháp cụ thể nhằm thu hẹp khoảng cách giới trong tiếp cận hạ tầng số, kỹ năng số hay dịch vụ số, nhất là ở những vùng sâu, vùng xa; (2) việc bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư giới của phụ nữ chưa đầy đủ, trong đó nổi bật là cơ chế giám sát, chế tài xử lý vụ việc liên quan; (3) bạo lực, quấy rối và kiểm soát phụ nữ trên không gian mạng chưa được bảo vệ hiệu quả, còn nhiều vướng mắc; (4) khoảng trống pháp lý với lao động và việc làm số ảnh hưởng bất lợi đến lao động nữ, gia tăng nguy cơ bị đào thải khỏi thị trường lao động do tự động hóa, trí tuệ nhân tạo.

Việc hoàn thiện pháp luật theo hướng “chuyển đổi số nhạy cảm giới” là điều kiện then chốt để phụ nữ Việt Nam không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn thực sự trở thành chủ thể trung tâm, đồng hành và hưởng lợi công bằng từ tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Chương trình Hội thảo gồm hai phiên làm việc chuyên sâu: Phiên thứ nhất tập trung vào chủ đề “Vai trò và vị thế của phụ nữ trong xây dựng xã hội số và thúc đẩy bình đẳng giới”, các tham luận đã phân tích bối cảnh mới, các yêu cầu năng lực số, xu hướng lao động – việc làm và những thách thức mà phụ nữ đang đối mặt; Phiên thứ hai với chủ đề “Hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm bảo vệ và tạo điều kiện cho phụ nữ trong thời đại chuyển đổi số” đã hướng đến việc rà soát các quy định pháp luật hiện hành, nhận diện khoảng trống pháp lý và đề xuất các giải pháp cải cách nhằm bảo đảm quyền, cơ hội và sự an toàn cho phụ nữ trên không gian mạng và trong các hoạt động kinh tế số.

Hội thảo tập trung thảo luận năm nhóm nội dung chính: (1) Phụ nữ trong lĩnh vực kinh tế, tài chính và lao động; (2) phụ nữ trong giáo dục và phát triển kỹ năng số; (3) phụ nữ trong chính trị, văn hóa và xã hội; (4) phụ nữ trong pháp luật và chính sách công; (5) các vấn đề khác liên quan đến chủ đề Hội thảo.

Trước đó, Ban Tổ chức đã nhận được gần 130 bản tóm tắt, trong đó 92 bài toàn văn đã được gửi đến Học viện và sau phản biện còn 56 bài viết có chất lượng cao để xuất bản trong Kỷ yếu.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã phân tích vai trò, vị thế và các đóng góp ngày càng tăng của phụ nữ trong quá trình chuyển đổi số quốc gia; nhận diện cơ hội mới mở ra từ các mô hình kinh tế số, kinh tế chia sẻ và các dịch vụ số; đồng thời đánh giá những rào cản pháp lý, thể chế và xã hội đang hạn chế sự tham gia và hưởng lợi của phụ nữ trong kỷ nguyên số. Trên cơ sở đó, các đại biểu cũng đề xuất kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách, pháp luật và thúc đẩy bình đẳng giới trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0.

Hội thảo đã thực sự trở thành diễn đàn khoa học để các chuyên gia, nhà quản lý và các tổ chức xã hội cùng trao đổi quan điểm đa chiều, chia sẻ kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của Phụ nữ trong phát triển bền vững, tìm ra những rào cản, thách thức làm ảnh hưởng đến việc phát huy quyền năng của phụ nữ và tìm ra các giải pháp để giúp phụ nữ khẳng định và phát triển trong giai đoạn kỷ nguyên số. Đây cũng là hoạt động chuyên môn của Học viện Phụ nữ Việt Nam nhằm thực hiện chức năng nghiên cứu – đào tạo – tham vấn chính sách về giới và phát triển trong bối cảnh mới.