Hé lộ đề xuất của Tổng thống Nga Putin nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine

Theo các nguồn tin am hiểu về lập trường của Moscow, Nga sẽ từ bỏ một số khu vực nhỏ mà lực lượng nước này đang kiểm soát tại Ukraine, đổi lại Kiev phải nhượng bộ toàn bộ lãnh thổ ở miền Đông. Đây là nội dung đề xuất hòa bình được thảo luận giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska ngày 15/8.

Thông tin này xuất hiện một ngày sau khi ông Trump và ông Putin gặp nhau tại một căn cứ không quân ở Alaska - cuộc tiếp xúc đầu tiên giữa một Tổng thống Mỹ và Tổng thống Nga kể từ khi xung đột Ukraine bùng phát đầu năm 2022.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky dự kiến sẽ tới Washington vào ngày 18/8 để thảo luận với ông Trump về khả năng đạt được một thỏa thuận chấm dứt xung đột.

Dù hội nghị thượng đỉnh ở Alaska chưa đạt được thỏa thuận ngừng bắn như kỳ vọng, nhưng trong cuộc trả lời phỏng vấn với Fox News, ông Trump cho biết ông và ông Putin đã thảo luận về việc trao đổi lãnh thổ cũng như các bảo đảm an ninh cho Ukraine và “về cơ bản đã có sự nhất trí”.

“Tôi nghĩ chúng ta đang tiến khá gần tới một thỏa thuận”, ông Trump nói, đồng thời nhấn mạnh: “Ukraine phải đồng ý thỏa thuận. Có thể họ sẽ nói ‘không’”.

Hai nguồn tin giấu tên cho biết, phần lớn thông tin về đề xuất của ông Putin đến từ các cuộc trao đổi giữa lãnh đạo châu Âu, Mỹ và Ukraine, nhưng hiện tại vẫn chưa có bức tranh hoàn chỉnh. Ông Trump cũng đã thông báo với Tổng thống Zelensky và một số lãnh đạo châu Âu về nội dung trao đổi tại thượng đỉnh Alaska ngay trong ngày 16/8.

Hiện chưa rõ các đề xuất của ông Putin chỉ là bước khởi đầu cho tiến trình đàm phán hay được coi như một “tối hậu thư” không thể thay đổi.

Đổi lãnh thổ lấy hòa bình

Về cơ bản, một số yêu cầu trong đề xuất này sẽ đặt ra thách thức rất lớn đối với giới lãnh đạo Ukraine. Theo đó, Nga sẽ không chấp nhận lệnh ngừng bắn cho tới khi đạt được một thỏa thuận toàn diện, đi ngược với yêu cầu quan trọng của Tổng thống Zelensky trong bối cảnh Ukraine hằng ngày vẫn hứng chịu các cuộc tấn công bằng UAV và tên lửa đạn đạo từ Nga.

Các nguồn tin cho biết, trong đề xuất của Nga, lực lượng của Ukraine sẽ rút toàn bộ khỏi hai vùng Donetsk và Lugansk ở miền Đông để đổi lấy cam kết của Nga về việc “đóng băng” chiến tuyến tại Kherson và Zaporizhzhia ở miền Nam.

Ukraine từ trước đến nay đã bác bỏ mọi khả năng rút lui khỏi các vùng lãnh thổ như Donetsk - nơi quân đội nước này đang cố thủ và coi là “tuyến phòng thủ chiến lược” ngăn chặn đà tiến sâu hơn của Nga.

Theo nguồn tin, Nga sẵn sàng rút khỏi một số khu vực nhỏ mà nước này đang kiểm soát tại tỉnh Sumy ở miền Bắc và Kharkov ở Đông Bắc. Các vùng lãnh thổ này có diện tích khoảng 440 km², theo dự án bản đồ chiến trường Deep State của Ukraine. Trong khi đó, Ukraine hiện nắm giữ khoảng 6.600 km² tại khu vực Donbass (gồm Donetsk và Lugansk).

Ngoài ra, Tổng thống Putin được cho là sẽ yêu cầu ít nhất sự công nhận chính thức chủ quyền của Nga đối với bán đảo Crimea vốn đã sáp nhập vào Nga từ năm 2014. Chưa rõ yêu cầu này nhắm tới sự công nhận của riêng Mỹ, toàn bộ phương Tây hay cả Ukraine. Kiev cùng các đồng minh châu Âu kiên quyết bác bỏ khả năng công nhận chủ quyền của Nga đối với Crimea.

Nga cũng kỳ vọng ít nhất một phần các lệnh trừng phạt đang áp đặt với nước này sẽ được dỡ bỏ, nhưng chưa rõ yêu cầu này bao gồm cả các biện pháp của Mỹ hay chỉ châu Âu.

Về vấn đề năng lượng, ngay sau cuộc gặp thượng đỉnh với người đồng cấp Nga, ông Trump đã nói rằng chưa cần áp thuế trả đũa đối với các quốc gia mua dầu của Nga, nhưng “có thể phải làm vậy trong 2 - 3 tuần tới”.

NATO và các bảo đảm an ninh

Theo nguồn tin, một điều kiện khác của Nga là Ukraine sẽ không được gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Tuy nhiên, ông Putin dường như để ngỏ khả năng Ukraine nhận được một số hình thức bảo đảm an ninh.

Hiện chưa rõ “bảo đảm an ninh” này sẽ được triển khai ra sao. Trong cuộc trao đổi ngày 16/8, một số lãnh đạo châu Âu cho biết ông Trump đã nêu ý tưởng về một cam kết an ninh kiểu “Điều 5” dành cho Ukraine nhưng nằm ngoài NATO.

Theo Điều 5 trong Hiệp ước của NATO, liên minh này coi bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào một thành viên cũng là hành động chống lại toàn khối. Trong khi đó, gia nhập NATO là mục tiêu chiến lược đã được ghi vào Hiến pháp Ukraine.

Các nguồn tin cho biết, Nga cũng sẽ yêu cầu trao quy chế ngôn ngữ chính thức cho tiếng Nga tại một số khu vực hoặc trên toàn lãnh thổ Ukraine, đồng thời bảo đảm quyền hoạt động tự do của Giáo hội Chính thống Nga.

Ukraine mới đây thông qua luật cấm các tổ chức tôn giáo có liên hệ với Nga, trong đó có Giáo hội này, nhưng vẫn chưa bắt đầu triển khai thực thi.